Günümüzde sıradan bir gereklilik olarak görülen soğutma sistemleri, Osmanlı İmparatorluğu’nda büyük bir organizasyon ve titizlikle yürütülen bir süreçti. Osmanlı Sarayına Kar ve Buz Temini adlı bu eser, Osmanlı’nın klasik döneminde kar ve buzun nasıl temin edildiğini, saklandığını ve kullanıldığını arşiv belgeleri ışığında gözler önüne seriyor.
Yazar Ayşe Özkan Emanet, Osmanlı arşiv vesikalarından yola çıkarak, Topkapı Sarayı’na kar ve buz temini sürecini, bu organizasyonun nasıl işlediğini ve halkın kar ve buzdan nasıl yararlandığını ayrıntılı bir şekilde ele alıyor. Saraya kar ve buz sağlayan teşkilatın kuruluşundan, kar ve buzun saraya ulaştırılması ve halk arasında nasıl dağıtıldığına kadar tüm süreçler titizlikle inceleniyor.
Eserde, Osmanlı’da kar ve buzun yalnızca bir soğutma aracı olarak değil, aynı zamanda toplumsal ve idari yapının önemli bir unsuru olarak nasıl kullanıldığı anlatılıyor. Vakıflar aracılığıyla halka yapılan buz dağıtımları, yaz aylarında vefat eden padişahların defin işlemlerinde buzun nasıl kullanıldığı gibi ilginç detaylar kitapta yer alıyor.
Uludağ (Keşiş Dağı), Eyüp’ün yüksek zirveleri ve Gemlik Katırlı Dağı gibi bölgelerden toplanan kar ve buzların taşınma süreci, bürokratik işlemler ve sarayın istifade ettiği karlık ve buzluklar için oluşturulan depolama alanları gibi konular da eser içerisinde ayrıntılı bir şekilde ele alınıyor.
Gün Yüzüne Çıkan Yeni Tarihi Kayıtlar
Kitap, Osmanlı’da kar ve buz organizasyonunun merkezinde bulunan Hassa Buzcular Ocağı’nın kuruluşu, yapısı ve işleyişine dair bugüne kadar bilinmeyen birçok detayı gün yüzüne çıkarıyor. Hassa Buzcular Ocağı’nın ilk kez nerede bulunduğunun tespiti, bu ocağa bağlı çalışanların görevleri ve saray için yürütülen titiz çalışmalar, kitabın öne çıkan bölümlerinden biri. Ayrıca Evliya Çelebi’nin gözünden, Osmanlı’da kar ve buz çıkarma sürecinde yaşanan seremoniler ve bu sürecin toplumsal yaşamdaki yansımaları da esere renk katıyor.
Osmanlı’da Soğutma Kültürü ve Günlük Hayata Etkileri
Osmanlı saray mutfaklarında yazın en çok tüketilen unsurlar arasında yer alan kar ve buz, yalnızca içecekleri soğutmakla kalmıyor, aynı zamanda saray sofralarının vazgeçilmezleri arasına giriyor. Kitap, saraya getirilen kar ve buzun hangi alanlarda nasıl kullanıldığını detaylarıyla incelerken, diğer saraylara ve devlet adamlarına yapılan dağıtımlara da ışık tutuyor.
Osmanlı tarihinin pek bilinmeyen bir yönünü keşfetmek isteyen tarih meraklıları ve akademisyenler için önemli bir kaynak olan bu eser, soğutma sistemlerinin tarihindeki ilginç ve az bilinen bir dönemi mercek altına alıyor.
