Söz konusu beyanname;

Şevketlü Sultan Mehmed Vahi­deddin Efendimiz Hazretleri’nin Beyannâme-i Hümayunları'dır diye başla­yıp şöyle devam etmektedir:

“Bismillahi’r-rahmâni’r-rahîm,

Bidayet-i işti’alinde devletimizin iştirakine katiyen rıza göstermedi­ğim ve bütün müddet-i devamınca elimde bulunan bilcümle vesaitle tah­ribat ve mazarratını tahdide çalıştığım Harb-i Umumi’nin avâkıb-ı vahi­mesi tamamıyla kendini göstermeye başladığı bir zamanda biraderimin (Sultan Reşad) vefat-ı müessifi vukua gelerek Kanun-i Esasi-i Osmanî’nin bahşettiği hakka istinaden ve ehlu’l-hâl ve’l-akdin biat-ı umumiyyesiy­le makam-ı hilafet ve saltanata câlis olmuştum. O günler göz önüne ge­tirilirse makam-ı hükümdarîyi kabul eylediğim zaman beni karşılayan müşkilatın derece-i ehemmiyet ve azameti takdir olunur. Bilahare cep­helerimizin birbirini müteakip sükût etmesiyle sabit olduğu üzere hiçbir ümid-i galebeye makrûn olmayan harb-i hâilin temadisi ve usul-i meş­rutiyeti ilan ve tatbik ettirmek nikâbı altında 324’ten (1908) beri re’s-i idaremize yerleşmiş bulunan İttihat ve Terakki erkânından müfrit ve mü­teneffiz kısmının harpten bi’l-istifade dâhil-i memlekette revaç verdiği yağma, ihtikâr ve anlaşılmayan maksatlarla bir bir ikâ ettikleri gûna-gûn yangınlar sebebiyle payitahttan müntehâ-yı hududa kadar memleketin her noktasında milletin varlığı erimekte ve üsâre-i hayatiyyesi hevlengiz bir surette heder olup gitmekte idi. Bu fecayi karşısında tevcih-i mesai edilecek hedef ve gaye bittabii sulh ve müsalemetin iadesinden başka bir şey olamazdı. Bu maksadın temini için de hiçbir terâhî tevciz edilmemiş ve mümkün olan her çareye tevessül olunmuştur. Fakat harbin devamın­dan müteneffi olmakla beraber memleketimizde daima daire-i hukuk ve salahiyetini tecavüze alışmış olan o zamanın hükümeti ile yine o hükü­met-i mütehakkimenin etrafında tesis eylediği şebeke-i ihanet, mesaimin semeredâr olmasına hâil olarak münferiden müzakerat-ı sulhiyyeye gi­rişmekle elde edilecek menafi ve şerait-i müsaideye ve muhterem milletin hûn-ı mazlumunu bila-sebep heder olmaktan vikayeye imkân-ı vusul bı­rakmadı ve harp, bütün dehşet-i tahripkârânesiyle meş’um mütarekenâ­mesini[1] imla mecburiyeti hâsıl oluncaya kadar devam eyledi. Bu mütare­kenin akdine memur murahhasların, elyevm Ankara’daki Heyet-i Vekile Reisi Rauf Bey’in taht-ı riyasetinde bulunduğu herkesin hatır-nişanıdır.

Asayiş meselesi vesile ittihaz olunarak lüzum görülen herhangi bir mahallin işgali hak ve salahiyetini Düvel-i İtilafiyye’ye bahş eden madde-i mahsusasıyla Adana, Musul, Antalya, İstanbul, İzmir işgalleri gibi sonra­ki bütün felaketlerin menşe ve masdarı bulunan mezkûr mütarekenâme­nin akd ü imzası, mağlubiyet ve mecburiyet ikasıyla vuku bulmuş olduğu hâlde bilahare İzmir işgali dolayısıyla beni ithama cüret edenlerin nokta-i nazarına göre mezkûr işgallere istinatgah olan Mondros Mütarekenâme­si’ni akde bilfiil iştirak eden Rauf ve diğer rüesa-yı âliyyenin mesul ve müttehem olması lazım gelir. Zira gerek bu mütarekenin imzasında ve gerek ondan sonraki bütün mesailde Kanun-i Esasi mucibince mesuliyet­ten müstesna olan makam-ı hükümdarı için hükümet-i mes’ulenin ma­ruzatını tasdik lüzumu gibi gayrikabil-i itiraz bir sebep bulunduğu hâlde kendi imla ve imza ettiği mütarekenin tatbiki demek olan felaketlere karşı bilahare muhalefette ön-ayak olan Rauf Bey için hiçbir mazeret mevcut değildir.

İşte taht-ı Osmanî’ye cülûsumdan sonra ilk mühim hatve-i siyasiy­yeyi teşkil eyleyen mütarekeye kadar cereyan eden hadisat karşısında be­nim vaziyetim budur.

Sultan Vahideddin’in yayınladığı beyannâmenin ilk ve son kısımları

Mütarekeden sonra ittihaz ettiğim meslek ise geri alınması mümkün olmayacak bir hatve atmaktan ihtiraz ile beraber bir taraftan dâhilde ma­kul ve mutedil ıslahat ve icraata germî vermek, bir taraftan da hariçte te­şebbüsat-ı siyasiyeye devam eylemek suretiyle aleyhimizdeki gayz-ı umu­miyenin bertaraf olunacağı müsait zamanlara intizar edebilmek için vakit kazanmaktan ibaret idi. İzmir işgali hadisesinin karşısında ittihaz ve ta­kip ettiğim meslek ve gaye de bundan başka bir şey değildi. Çünkü Yunan askeri tarafından derhal icra olunacağı bildirilen bu işgal, düvel-i selâse-i muazzamanın kâfi ve nâgehanî kararına istinat etmekte olduğu gibi va­kanın bize tebliği de doğrudan doğruya düvel-i selâse-i müşaru’n-ileyha tarafından vuku bulduğu cihetle düvel-i muazzama meselesi şeklinde te­celli etmiş idi. Hadisenin Yunan meselesi hâline tahavvülü Yunanistan’da­ki vaziyet-i siyasiyenin tebeddülü ile düvel-i muazzama-i müşaru’n-iley­hanın ittifakına halel târî olduktan sonra husule geldi. Ondan evvel bu mesele, büyük ve galip devletlerce müttefikan ittihaz olunmuş bir karar-ı kâfinin tebliği mahiyetinde bulunduğu cihetle hakkımızdaki gayz-ı umu­miyenin zevaline intizaren teşebbüsat-ı siyasiye ile iktifa mesleğini tercih ettirmekte olduğu gibi işgalin muvakkat mahiyeti haiz olması da meslek-i mezkûru müeyyet görünüyordu. Mesele, Yunan meselesi hâlini aldıktan sonra harpte mağlup olmamak şartıyla mukavemete ben de taraftar idim ve nitekim bu his ile kuvâ-yı milliyeye mütemayil birtakım kabineleri de mevki-i iktidara getirdim.[2]

Tıpkı İzmir hadisesi gibi ‘Sevr Muahedesi’ne ait teklif-i düveli de Yunanistan’da vaziyet-i siyasiyenin tebeddülünden ve devletlerin aley­himizdeki ittifak-ı şedidine halel târî olmadan mukaddem olarak hiçbir noktasında tadil teklifine müsaade edilmeyerek yirmi dört saat zarfında tamamen kabul veya reddine mütedair tazyikât ve tehdidâtı ihtiva ettiği cihetle, gayet nazik ve tehlikeli bir şekilde vuku bulmuş idi. Bununla be­raber ben ‘Sevr Muahedesi’ni kesb-i katiyet etmiş addolunacak surette tasdik etmedim. Meselenin katiyet kesbetmesi, Meclis-i Mebusan’ın ka­bulünden sonraki tasdikime mütevakkıf olduğunu ve hak ve adaletle telif olunamayacak surette gayritabii olan böyle bir muahedenin devam ve te­kerrür edemeyeceğini bildiğimden, hakkımızın anlaşılmasına müsait za­manın hulûlüne kadar vakit kazanmak tarikinde devam ile muahedenin hükümetçe kabulüne taraftar göründüm.

Mondros Mütarekesi, İzmir Hadisesi, ‘Sevr Muahedesi’ gibi müstesna bir nokta-i nazarla telakki ettiğim vekâyiden sonra gelen mesailde, dai­ma icabat-ı meşrutiyete tevfik-i hareket eyledim ve bu sebeple muhtelif kabinelerin muhtelif, belki mütehalif ictihadlarına riayet ettim. Mustafa Kemal’i Anadolu’ya gönderen ve bilahare devlet-i metbûasını tanımadığı cihetle tenkili için kuvve-i askeriye şevkine lüzum gösteren kabinelere mümâşaatımda, hükümet-i mes’ule ile makam-ı hükümdarînin münase­bet-i mütekâbilesine ait icabat-ı meşrutiyetten ayrılmamak arzusu ve bazı esbâb-ı zaruriye-i siyasiye âmil olmuştur.”

Böyle bugün için anlaşılması güç bir dille devam eden beyannâmede, Sultan Vahideddin, yurt dışına çıkışına temasla diyor ki:

“Bu ayrılığım, bilhassa Harb-i Umumi’den sonra kendi ef ’alinin he­sabını vermek mevkiinde bulunanlara karşı ef ’alimin hesabını vermekten korkmak kabilinden olmayıp müdafaa ve hakk-ı kelâmdan memnu bir hâlde hayatımı göz göre göre tehlikeye teslim etmek gibi emr-i ilâhinin ve akl-ı selimin kabul etmeyeceği bir şeyden içtinap eylemek ve hem de ‘el-Firâru mimmâ la-yutâk min süneni’l mürselîn’ fetva-yı şerifi üzere mü­ekkil-i zîşanımın hicret-i nebeviyyelerine ait olan sünnet-i seniyyeye itti­ba etmekten ibarettir.”

Yurt dışına çıkışını böyle “hicret’le izah eden Sultan Vahideddin, uzun beyannâmesinde, hakkındaki iddiaları cevaplandırmakta ve şöyle tamamlamaktadır:

“Misafir olduğum bilad-ı mukaddese-i Arabiyye’nin hükümdar-ı âli-tebârı ile ahali-i necibesi taraflarından gerek benim hakkımda ve ge­rek vatancüdâ diğer hemşerilerim hakkında gösterilen âsâr-ı mihman-nevâzî-yi şükrü mahmidetle yâd ettiğim gibi haiz oldukları asalet-i mümtâze ve mutahharaya muvafık bir suretle hareket eden müşaru’n-i­leyh celaletu’l-melik hazretleriyle aile-i muhteremeleri erkânının teâlî-i şan u şereflerini ve bu sayede bilad-ı mukaddese-i Arabiyye’nin ve seke­ne-i necibesinin tarihe ziynet veren mazileriyle layık oldukları inkişaf-ı mes’uda mazhar olmalarını da cidden temenni ederim.

İstanbul’dan müfredatımdan sonra bu ilk beyanımdır.

Ve’s selamu alâ men-ittebe’a’l hüdâ!”

Muhammed Vahideddin bin es-Sultan Abdülmecid Han

Kaynak: Yalan Söyleyen Tarih Utansın, Cilt 9, Sayfa: 85-90

Dipnot: