Şaban Teoman Duralı felsefe profesörü. Akademik titri bu ama kendisi daha ziyade bir bilge. Hocaların hocası da denilebilir. Zonguldak doğumlu. İstanbul Üniversitesi’nde felsefe ve biyoloji alanlarında eğitim görmüş. Öğrencilik yaptığı okulda yıllarca felsefe okuttu. 

Felsefe hocasıdır, dekandır ama standart bir akademisyen değildir Teoman Duralı. Doğudan batıya, kuzeyden güneye dünyanın dört bir yanını gezmiş bir seyyahtır da. Seyyah ve şair… Yeryüzünde gezmediği, görmediği bir yer neredeyse yok gibi. Bütün kadim kültür yataklarını ve modern dünyayı meydana getiren düşünce havzalarını yakinen görmüş, incelemiş. Bu seyahatlerden derledikleri, aklında kalanlar, duyguları, ilgisini çekenler ve şiirleri Şule Yayınları’nca Deniz ve Kâşiflik adıyla kitaplaştırıldı.

Dil öğrenmek O’nda bir hobi gibidir

Bilim felsefesi, felsefe tarihi üzerine çalışır Teoman Hoca. Bütün bunların yanında biyoloji felsefesi alanında Türkiye’deki en önemli kaynaklardan biridir. Canlılar Sorununa Giriş ve Biyoloji Felsefesi, bu konulara ilişkin ülkemizdeki ilk çalışmalar olarak görülebilir. Felsefe öncesi düşünüş, felsefî düşüncenin oluşumu, yeniçağ felsefesi, dil felsefesi fakültede dikkatle izlenen derslerindendir. Felsefe alanına ait bu konuların dışında dil, tarih, siyaset ve iktisat üzerinde de yetkinlik sahibidir. Kuantum fiziği, matematik ayrıca ilgilendiği alanlar olmuştur. Hoca’nın göze çarpan en önemli niteliklerinden bir diğeri bildiği dillerdir: İngilizce, Fransızca, Almanca, Latince, Yunanca, İtalyanca, Felemenkçe, İspanyolca, Rusça, Malayca… Dil öğrenmek onda bir hobi gibidir.

Teoman Duralı, bu toprakların önemli bir değeridir. Onu önemli kılan olguların başında içinden çıktığı, yetiştiği kültüre yabancılaşmamış, bu kadar bilginin, dilin içinde yitmemiş olması gelir. Uzunca bir dönem özellikle bilim ve kültür alanında Batı’nın üstünlüğü ele almasından bu tarafa kültürüne, diline yabancılaşmış cumhuriyet aydınları söz sahibiydi. Anadolu’ya, İslam kültür ve medeniyetine ait değerler gözlerden ıraklaştırılmıştı. Varsa yoksa Batı düşüncesi, Batı medeniyeti… Teoman Duralı Anadolu ve İslam kültürüne, kültürümüze vurgu yapar. İçeriden biri olarak konuşur. Bir yabancı gibi değil.

Bildiği birçok yabancı dile ve dalmış olduğu ilim deryasına rağmen Türkçeye ayrı bir hassasiyet gösterir. Sözleri yerli yerinde kullanır. Hoca’ya göre bir kültürün ve düşünce dünyasının kemâlâtı dille bağlantılıdır. Özgün düşünceler ancak dilin özgünlüğüyle ortaya çıkar. Bugün düşünce ve felsefe hayatımızdaki yozluk dilimizi kaybettiğimizden dolayıdır. Yabancı kelimeleri sorgusuz sualsiz kullanmak düşünme tembelliğine neden olacaktır.

Teoman Hoca yalnızca felsefe üzerine düşünen biri değildir

Hoca’nın hassasiyetle üzerinde durduğu konulardan biri de Türk modernleşmesi ve siyasal düşünce tarihimizdir. Cumhuriyet’i “Türk Aydınlanması” olarak gören mantığın kesinlikle karşısında yer alır. Cumhuriyet döneminin felsefeye de katkı vermediğini iddia eder. Cumhuriyet döneminin Türk varlığı açısından kayıp bir dönem olduğunu söyler. Özellikle dil devriminin kültür ve düşünce hayatımızda kapanmayan bir yara meydana getirdiğini ve milletin cahilleştirildiğini de belirtir. Omurgasızlaştırılmış Türklük kitabı, İslam medeniyeti şemsiyesi altında hayat bulmuş Osmanlı-Türk hüviyetini tanımak ve ne olup bittiğini anlamak açısından önemlidir.

Teoman Hoca yalnızca felsefe üzerine düşünen biri değildir. Günümüz medeniyetinin ortaya çıkış ve gelişimiyle ilgili de kafa yormaktadır. Modern medeniyeti “İngiliz-Yahudi Medeniyeti” olarak kodlamaktadır. Hatta Çağdaş Küresel Medeniyet-İngiliz Yahudi Medeniyeti adıyla kitap da yazmıştır. Hoca, günümüzdeki İngiliz-Yahudi medeniyetinin iddia edildiğinin tersine insanî gayelere dayanmadığını belirtir. Globalliğin, küreselleşmenin hikâye olduğunu, hâlâ aşiretçiliğin, kan bağının sürdüğünü söyler. İngilizlerin girişimciliği, Yahudilerin parası ve sermayesi birleşmiş ve bugünkü medeniyet ortaya çıkmış. Ve bu medeniyet bir gönüllülükle oluşmuş değil. Karşılıklı menfaat ve mukaveleye bağlı. İngiliz ve Yahudinin karşılıklı çıkarları…

Teoman Duralı gibi bir değeri anlatmak birkaç satırla mümkün olmayacaktır. Felsefe tarihi, biyoloji felsefesi, dil bilim, siyaset felsefesi üzerine kitapları, sayısız makalesi yayınlanmıştır. Televizyonlarda programlar yapmış. Kutadgubilig adlı felsefe-bilim araştırmaları dergisinin yayın yönetmeni. Bir de felsefe sözlüğü yazmakta. Takip etmekte, okumakta yarar var.

Muaz Ergü yazdı