Kütüphanem yağma olsun!

Bir kitaba karşılık kütüphanemin yarısını vermeyi göze almıştım. O vakitler bini geçkin kitabı elimin tersiyle itmiş; bir kitap için en seçkin kitapları gözümü kırpmadan mezata çıkarmıştım. İran'a giden kaç arkadaşım olduysa bu takas hikayesinden haberdardırlar. Hatta binden fazla kitaba sahip olacakları için bir an önce aradığım o tek kitabı getirmek için azim de etmişlerdi. Fakat hiçbirisi gözden çıkardığım kitaplarımı ele geçiremediler; ben de Farshchıan'ın Volume serisini ele geçiremedim!

İran Konsolosluğundan Kültür Ateşesi ise kitaptan ellerinde bir nüsha olduğunu, istersem fotokopi yapabileceğimi  söyledi. Fotokopinin işime yaramayacağını söylediğimdeyse Farshchıan'ın ajansına ulaşmam için ajansın telefon numarası verdi. Telefonlarıma Farsça bir yankı alamadım. Kaç kere çevirdimse o numarayı bitimsiz bir bekleyişle kaldım sınırın bu yanında.

Kot'un çalışma ofisinde görmüştüm Volume I ve II'yi.İran'da ancak bir depoda bulabildiklerini ifade etmişti, hatırladığım kadarıyla. Yusuf'un Güzelliği adlı tabloya bakıyordum ve kitabı elimden bırakasım yoktu.

Çerçeveyi aşan güzellik

Farshchıan Doğu ne kadar münbit ise o denli münbittir. Onun tabloları her ne kadar çerçeveli olsa da bir sınır ötesi mutlaka vardır fırçasının izinde. Hemahenk diyebileceğimiz bir koro her daim karşımız çıkar minyatür-resim-yazı karması new-age tablolarında.

Bu sebepten her hangi bir döneme ait değil; kendine özgü ve ezeli olanla ebedi olana dair çizimler yapmaktadır. Kavrayıcı olmakla birlikte elinizden uçup gidecek bir kuş özgürlüğü mutlaka vardır fırçanın dokunduğu yerde. Elinizdeki resmi bir danteli inceler gibi incelemek zorunda kalırsınız. Ama bunu bir zorunlulukla değil şevkle yaparsınız. Adeta bir cezbe hali yakalar gözünüzden kalbinize ve beyninize giden damarları.

Farshchıan kendisi bir ekol olmuş ve dünyada bir ilki başarmıştır. Hoş, daha öncesinde de İran Minyatürü resme yakınlığıyla dikkat çekmekteydi. Türk minyatüründe dikkat çekilmek istenen unsurlar alabildiğine büyük resmedilirken İran, yaklaşık 400 yıl önce minyatürdeki bu ince ayardan vazgeçmiş, orantılı çizimler yapmaya başlamıştı.

Tablolarında erotizm, çıplaklık, natürmort yapmak için kendini yırtmamıştır Farshchian. Ancak, dikkatli gözlerden kaçmayacak bir letafet her dem vardır kadın figürünün baz alındığı resimlerinde. Özellikle İran İslam Devrimi sonrası kadın resimlerinde müthiş bir incelik yapmıştır ki çarşaflı bir kadının çarpıcı güzelliğini hiç beklenmedik yönlerden vurgulamıştır. Her yeri kapalı bir kadının gözünden akan yaşın dantel dantel gözyaşı olması; ayaklarının su damlaları olarak akıp gitmesi... Belki de oto-sansür yaparak kendi isteğiyle böyle hareket etmiştir, bilmiyoruz. Zira, Farshchian için Devrim sonrası yönetim sanatına sahip çıkmış, Mahmoud Farshchian adına bir müze kurulmuştur. Dünyaca ünlü sanatçısına sahip çıkan İran yönetimi aslında Türkiye'deki sansürden daha esnek bir yapıya sahiptir ki süs için üretilen, el dokuması İran halılarında erotizm ve çıplaklık sansüre takılmamaktadır. (Bu cümlelerimden, keşke bizde de olsa! dediğimi zannedenler, yazının genelini okusunlar, hurufata kaptırmasınlar kendilerini.)

Derin kaynaklar; derin sular

Şahname, Kur'an, Mesnevi, Pers uygarlığı ve Halk hikâyeleri ressamın başlıca esin kaynakları arasında. Şahsen, tarihi-dini kahramanlarla ilgili çizimleri daha çok dikkatimi çekmektedir. Özellikle Hz. Hüseyn, Hz. Meryem, Hz. Yusuf... Her ne kadar İslam Kültüründe resim tartışmalı bir alan olsa da, sûretin çizimi üzerine fetvaların ağırlıkla olumsuzluğu bilinse de Farshchian'ın çizimlerindeki derinliğe bakınca, mübah olmayanın insanda lahuti ya da mistik hisler meydana getirdiği aşikar. Yani ki insanı sade, kuru bir hayalden kurtaran; tefekküre râm eden bir yansıma var tablolarında.

O yansımanın peşi sıra çok gittim. En sonunda dostum Halid Camcı'nın vasıtasıyla Yansımaların kaynağına ulaştım. Şimdilerde ise net âleminin iyiden iyiye dünyaya kök salmasıyla Farschchian resimlerinden nasibimi almaktayım. O resimlerin en güzel yanı ise her bakışımda ilk kez bakıyormuşum hissi uyandıran bakir tarafları.

Bedeli ödenmeyen güzellik lanetlidir!

Mahmoud Farshchian ölmeden kıymeti anlaşılan değerli bir sanatçı. İşinin ehli bir adem. Daha çok bir Pers Sarayındaki veziri anlatan yüzüyle bakıyor hayata. Gözleri ise “cemalin hüsnünü” birçok ademden çabuk ayırt ediyor sıradanlaşan dünyada. Meleklerin ağladığı, atların kadınlar kadar güzel, erkekler kadar yiğit durduğu, hüznün ve duanın cisimleştiği, kadının cinsellik nesnesi değil aşk olduğu, âşıkların sadık; alimlerin kitap; at koşmaktan çatladığında binicinin atını sırtlanıp kahraman olduğu bir dünyanın resmini yapıyor Farshchian.

Daha önce Tahran Buluşması adıyla, modern İran resminden seçkiler sergilenmişti CRR'de. İnşallah bir daha izleme imkânı buluruz o resimleri orijinallerinden. Orjinali demişken, röprodiksiyonlarının çok ucuza birçok yerde bulunduğunu da söyleyeyim.

Bir İnsan, El Greco'ya Mektuplar ve Farshchian'ın Volume'lerini yıllarca aradım. En sonunda hepsine ulaştım. Ancak hala hepsinin ilk sayfasında olduğumu düşünüyorum.

Dünya cennetleri üzerine çok yazıldı, söylendi. Lakin cennet resimleri görmek isterseniz Farshchian'ın resimlerine bir göz atın derim. Haklısınız, hepsi sahte cennet! Ama, inanın o tablolarda cennet kokusu var. Bedeli ödenmiş bir cennet kokusu; zira cennetten haber veren hayırlı bir iş yapmaktadır.

(Farshchian üzerine bir kitap yazsam da eksik anlatacağımı biliyorum. Bu yazı, sadece bir hatırlatmadır, Cemal ve Celal üzerine; o kadar. Hüsn'ü hüzünle barıştıran adamlar var olsun dileklerimle.)

Ve Hüseyin şehid edildiğinde atı da ağlamıştır; çok az insan görmüştür bu sahneti. Buyurun siz de görün: Mahmoud Farshchian - Peintre

Zeki Bulduk