Hilal şöhret buldu, göründü. Şehr-i Ramazan başladı.شهر السيف   ‘şeheres-seyf’ cümlesinden muradın ‘kılıcı kınından çıkarıp ızhar etti.’ olması gibi, gökteki hilal de Allah’ın izniyle teşhir olunca; Ramazan ayı (şehr) başlamış oldu.

Ramazan'ın dört manası...

Elmalılı Hamdi Yazır, Bakara suresinin 185. ayetini tefsir ederken, rivayetlerden yola çıkarak Ramazan kelimesinin müthiş bir etimolojisini serimler. Ramazan isminin iştikakıyla ilgili dört vecih olduğunu belirten müellif, bunları şöyle sıralar:

Günahlarımızı temizleyen yağmur!

Kelimenin ilk manası İmam Halil’den gelen ‘yağmur’dur. Hem de yaz sonunda, güz mevsiminin başında yağıp yeryüzünü tozdan temizleyen bir yağmur… Tıpkı Şehr-i Ramazan’ın ehl-i imanın günahlarını yıkayıp kalplerini temizlediği gibi.

Kızgın taşların hararetiyle açlık ve susuzluğun harareti!

İkinci mana, çoğunluğun kabul ettiği ‘ramaza’dan yani ‘güneşin şiddetli hararetinden taşların çokça kızması’ fiilinden türetilen ‘ramza’ masdarıdır. Böylece ramazan, kızgın yerde yalın ayak yürümekle yanmaktır. Elmalılı, Ramazan ayındaki açlık ve susuzluk hararetinden çekilen güzel ıztırapla, ayakların kızgın yerlerde yürüyerek çektiği zorluğu birbirine teşbih eder. Sonra daha da güzelini söyler: Hararet-i sıyam ile günahlar yakılır.

Ramazan ayının eski ismi neydi?

Arapların, ayların isimlerini kadim lügatlerinden çıkarıp değiştirdikleri zaman  uyguladıkları yönteme değinen büyük müellif, bu meyanda şu tarihsel bilgiyi kaydeder: Eskiden ‘natik’ diye yadedilen bu ayın, şiddetli bir sıcağın egemen olduğu yaz mevsimine tesadüf etmesinden ötürü, Araplar bu aya Ramazan demişlerdir.

Kılıçlarımız keskinleşti mi?

Üçüncü görüş de Araplar’ın kılıçlarının keskinliğinden gelir. Ki eskiden kılıçlar ve okların demiri iki taşın arasına konup dövülerek inceltilir ve silahlar keskinleştirilirmiş. Ramazan ayında oruçla ruhumuzun incelmesi ve imanımızın keskinleşmesi için nefsimizi açlık, susuzluk ve sessizlikle terbiye etmeliyiz.

Esmaü'l-Hüsna'dan biri midir Ramazan?

Mücahid’den bir rivayetle Ramazan’ın Allah’ın isimlerinden biri olduğu hadisi nakledilir. Bazıları bu rivayeti zayıf bulmakla beraber gene de bu ayın, Allah’ın ayı olduğu kesindir. Ve elbette lugat ve ıstılah yönüyle temizlik, yana-yakıla arınma, iman ve amelle keskinleşerek Allah’a yaklaşma ve yalnızca O’na sarılma anlamlarını-imkânlarını içeren Şehr-i Ramazan’ın evveli rahmet, ortası mağfiret ve ahiri de ateşten azatlıktır. Ne mutlu inanıp yaşayanlara….

Mustafa Nezihi bir işaretle yazdı