Ya Rab. Senin mübarek isminle pazarımızı açıyoruz. Bizlere bereketli kazançlar ihsan eyle. Tartı ve ölçüde hata yapmaktan, aldatmaktan ve aldatılmaktan bizleri muhafaza eyle.

Bir Ahilik geleneği olarak Anadolu’nun birçok il ve ilçesinde dükkânlar, pazar yerleri dua ile açılmaktadır. Fütüvvet geleneğinin devam ettiği ve Ahilik teşkilâtının ticaret hayatına hâkim olduğu daha eski devirlerde de bazı arasta, bedesten, çarşı gibi ticarî merkezlerde esnafın sabah dükkânını açmadan önce bir yerde toplanıp dua ettiği bilinmektedir. Sabah namazında camide buluşan esnaf, namazdan sonra çarşının dua meydanı veya dua kubbesi adı verilen bölümünde toplanırdı. Burada kendi aralarından seçilmiş olan ilmine güvenilir bir kişinin (duacı) önderliğinde doğruluk yemini ile helâl ve bereketli kazançlar elde etmek için dua eden esnaf daha sonra dükkânlarını açardı.

Günümüzde de sabahleyin erken saatte önce o beldenin Müftüsü, imamı veya hanın yaşlı büyüğü helalinden, hayırlı, bereketli, bol kazanç dileğiyle yapmış olduğu duaya âmin diyerek, dükkânının kilidini, tezgâhının örtüsünü açıyor. Bu ritüel yerleşik dükkânların olduğu çarşılarda her gün gerçekleştirilirken pazar yerlerinde pazarın kurulduğu günlerde gerçekleştirilmektedir.

Ülkemizin birçok yerinde süre gelen bu gelenek, son yıllarda da unutulan şehirlerde yeniden ihya edilmeye başlamış, sonradan kurulan şehirlerimizde de giderek yaygınlaşmaktadır.

Esnafın Çarşı-Pazar Duası ile mesaisine başladığı il ve ilçelerin bir kısmı:

Nevşehir

Anadolu’da Padişah fermanı ile kurulan ilk pazar yerine sahip Nevşehir’de pazar alışverişleri yıllardan beri dua ile başlıyor.

1721 yılında Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın kayın babası olan Osmanlı padişahı 3. Ahmet’in fermanı ile kurulmasına karar verilen Nevşehir Pazaryeri haftada pazar ve pazartesi günü vatandaşların sebze ve meyve ihtiyaçları başta olmak üzere giyim ve diğer bazı ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla açık tutuluyor.

Nevşehir Belediyesinin UNESCO tarafından insanlığın somut olmayan kültür varlığı listesine alınması amacıyla başvuruda bulunduğun Nevşehir Pazaryerinde, her pazar günü alışveriş, Nevşehir Belediyesi Mezarlıklar Müdürlüğü’nce görevlendirilen bir imam-hatip tarafından yapılan dua ile başlıyor.

Şanlı Urfa

Kapalı Çarşı

Anadolu’nun en eski kentlerinden olan ve medeniyetler beşiği olarak bilinen Şanlıurfa’da Kapalı Çarşı esnafı, 7 asrı aşkındır süredir yaşatılan Ahilik geleneklerine göre birlikte dua ederek, kepenk açıyor. Şanlıurfa Haşimiye Meydanı’nın Aşağı Çarşı bölümünde bulunan yaklaşık 70 esnaf, 7 asrı aşkın süredir devam eden Ahilik geleneklerini yaşatıyor. İş yerlerinin önünde dizilen esnaflar, bol, bereketli, kazasız, belasız ve hayırlı kazanç temennisiyle yapılan dualara hep birlikte ‘âmin’ diyor.

Sipahi Pazarı

Sipahi Pazarı içerisinde yer alan esnafların yoğunlukla; el işi halı, el işi kilim, hakiki deri yelek, şark köşesi gibi ürünleri sattığı Sipahi Pazarı 400 yıldır her sabah saat 10’da dua ile açılmasıdır. Hanın en yaşlı büyüğü elini Allaha açıp günün hayırlı ve kazançlı geçmesi için dualar eder, El Fatiha demesinin ardından herkes Fatiha okur.

Aydın

Nazilli ilçesinin meşhur Perşembe pazarı ve İncirliova ilçesinin Cuma halk pazarında belediye hoparlöründen yapılan dua ile başlar. Dua esnasında alıcı ve satıcı olduğu yerde durup ellerini dua için açar dua bitmeden hiçbir hareket olmaz. Dua bittikten sonra alışveriş başlar.

İzmir

Birçok ilçesinde pazarları dua ile başlayan İzmir’in, Tire ilçesinde salı günleri kurulan pazar da yüzyıllardan beri dua ile başlıyor. Eski yıllarda cami minarelerinden yapılan dua teknolojinin gelişmesiyle belediye hoparlöründen yapılmaya başlamış. Geçmişi Aydınoğulları beyliğine dayanan Pazar duasına sadece pazarda bulunanlar değil evlerinde bulunan vatandaşlarda katılıyorlar.

Bolu

UNESCO Dünya Miras Geçici Listesine dahil olmuş Tarihi Ahi Kenti Mudurnu ilçesindeki esnaf, Osmanlı döneminden bu yana sürdürülen 706 yıllık gelenekle her cuma günü hayırlı ve bereketli kazanç için dua ediyor. Tarihi İpek Yolu üzerinde yer alan, bir Osmanlı kasabası olan ve Ahilik kültürünün halen yaşatıldığı Mudurnu ilçesi, tarihi yapılarını korumanın yanı sıra örf, adet ve gelenekleri de yaşatmayı sürdürüyor.

Mudurnu’da geleneksel hale gelmiş ve yüzyıllardır süre gelen bir gelenektir, cuma günleri salâ verildikten hemen sonra yapılır. Esnaf duasına esnaflar dükkânlarının önüne ayakta hocanın duasına âmin demekle birlikte katılmış olurlar. Yapılan bu bereket duası Orta çarşı ve Demirciler çarşısı olmak üzere iki ayrı yerde aynı anda yapılır. Orta çarşıda yapılan duaya esnaflar ayakta âmin derken, demirciler çarşısı esnafları ise duaya oturdukları yerden âmin derler. Bunun sebebi ise orta çarşı esnafının hafta boyunca dükkanlarında oturduğu yerden, demirciler çarşısı esnafı ise hafta boyunca ayakta demir dövdükleri için Ahilik geleneğinden gelen bir saygı gösterisi olarak kabul edilir. Dua sonrası gönlünden kopan, ölülerinin ruhuna dua okunmasını isteyen varsa “hayır” adı altında sembol olarak ekmek, lokum gibi elde yenebilecek yiyecekler dağıtılır ve yiyenler/ alanlar onlar içinde dua ederler.

Bu duanın Mudurnu için başka bir önemi daha vardır. Mudurnu’da her kim yeni bir işyeri açmak isterse açılışını mutlaka esnaf duasından sonra yapar. Açılışı yapılacak olan dükkân, dua sonrası anons edilir; kalabalık cemaat açılış yapılacak dükkânın önüne giderek orada dükkânın bereketli olması hayırlı kazançlar sağlaması için hep birlikte dua edilir.

Konya

Tarihi çarşıların bulunduğu eski buğday pazarı civarında esnaf; yüzyılların geleneğini, sabah erkenden besmele ve dua ile dükkânını açıp, ardından bereketli bir gün için güvercinleri besleyerek yaşatıyor.

Geçmişten bugüne yukarıda belirttiğimiz şehirler ile birlikte Afyonkarahisar, Manisa, Yozgat, Çorum, Uşak, Kırşehir… Birçok Anadolu şehrinde bir gelenek olarak yüzyıllardan beri sürdürülürken son dönemde de buna katılan il ve ilçelerimizin sayısı artmaktadır.

İzmir’in, Torbalı ilçesi, Kütahya’nın Emet ilçesi de Pazar duasına yeni katılan yerlere örnek olarak gösterilebilir.

Ana teması “Helâlinden hayırlı, bereketli kazanç “olan Pazar duasına, Emet ilçesinde Kaynarca Camii İmam Hatibi Ahmet Er’in yaptığı “‘Ya Rab! Senin mübarek isminle pazarımızı açıyoruz. Bizlere bereketli kazançlar ihsan eyle. Tartı ve ölçüde hata yapmaktan, aldatmaktan ve aldatılmaktan bizleri muhafaza eyle. Pazarda geçen zamanımızı hayırlı, bugünkü alışverişimizi kârlı eyle. Şu günümüzün evveline iyilik, ortasına güzellik, sonuna hayırlı genişlik vermeni niyaz ediyoruz. Bizi borçlarımızı ödemeye, bol ve bereketli kâr etmeye muvaffak eyle. İnayetine güvenip işimize başladık; pazarımızı, rızkımızı vereceğine inanarak açtık. Bizi mahcup çıkarma ya Rab! Zarar ve ziyana uğramaktan, hırsızlar tarafından soyulmaktan muhafaza eyle.’’

Son olarak; Kuşadası ilçe müftüsü Vehbi Akşit’in ümmeti Muhammed istifade etsin diye sitesine koyduğu, Afyonkarahisar’ın Başmakçı ilçesinde cuma günleri kurulan halk pazarında okunan duayı örnek olarak verebiliriz.

Pazar Duası

Hamdü sena âlemlerin Rabbi olan Yüce Allah’a

Salâtü selam Hz. Muhammed Aleyhisselama

Efradı ailesine ashab ve ümmetine ve büyük milletine olsun.

Bize bizden yakın olan Yüce Rabbimiz, İşlerimizi kolaylaştır, rızkımızı bollaştır. Haramdan uzaklaştır, helâline yaklaştır, bizi hoşnutluğa ulaştır. Her türlü zorluktan, varlık içinde darlıktan, kibir ile mağrurluktan, aldatmak ve aldatılmaktan, sonunda pişmanlıktan Sen bizi koru Rabbimiz.

Biz yalnız Sana kulluk eder, her türlü yardımı da ancak Sen’den dileriz, isteriz. Ellerimizi boş çevirme, bizleri doğru yola ilet.

Ticaret ve kazançlarımızı bereketli eyle Rabbimiz.

Cesaret ve metanetli, ahlak ve faziletli işlerimizde sadakatli eyle bizi Rabbimiz.

Yüce Rabbimiz! Korkmayan kalpten, kabul olmayan duadan, fenalıklara doymak bilmeyen nefsimizin şerrinden Sen koru. Beldemizi, güzel yurdumuzu faziletli ve asil milletimizi, bizi Sana ulaştıran her şeyimizi yerden ve gökten, dıştan ve içten gelebilecek bütün kötülük ve musibetlerden Sen koru hepimizi Rabbimiz.

Âmin, Tâhâ ve Yâsin.

Velhamdü lillahi Rabbil Âlemin. El-Fatiha.