Hat levhaları, fermanlar ve el yazması kitaplar asırlar boyunca tezhip sanatının nadide desenleri ve motifleriyle bezendi. Tezhip sanatı, özellikle zahriye, serlevha, sure başları ve hatime sayfalarında kendini gösterdi.
Altınla yazıyı buluşturan bu sanat, geleneksel süsleme sanatları arasındaki yerini 8. yüzyılda aldı. Tezhip sanatı, Orta Asya Uygurlarından geniş bir coğrafyaya yayılarak İran'a ulaştı. Oradan Osmanlı topraklarına uzandı. Osmanlı'dan da dünyaya yayıldı.
Fatih Sultan Mehmet döneminde, saray nakkaşhanesinde hazırlanan tezhip şaheserleri, Osmanlı döneminin ilk önemli tezhipleri arasında yer aldıysa da tezhip sanatı, altın çağını Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşadı. 17.yüzyılda Osmanlı'da yaşanan Batı etkisi tezhip sanatına da yansıdı ve bu geleneksel sanat kısa bir duraklama dönemine girdi. Tezhip sanatı, uzun bir aranın ardından, 21. yüzyılda parlak günlerine yeniden kavuştu. Sermayesi sabır olan bu sanat ince bir el işçiliğinin ürünü. Hayvan ve insan figürlerinden ziyade, tezhip sanatının ilham kaynağı da doğa oldu.
Hattın elbisesi
Müzehhibe Doç. Dr. Münevver Üçer, tezhip sanatını şu şekilde anlattı: "Tezhip, doğadaki çiçeklerin sitilize edilmiş hali. Kutsal Kitabımız Kur'an-ı Kerim başta olmak üzere çeşitli alanlarda kullanılıyor. Tezhip nedir sorusuna kestirme bir cevap şudur: Hattın elbisesi. Hat her zaman ortada yer almıştır. Kenarlarında ise onu en iyi şekilde süsleme gayretinde olan tezhip vardır. Bu altın ve boyalarla yapılan bir süsleme tarzıdır.
Geleneksel bir sanat olmasına karşın tezhip günümüzde çağdaş ve özgün formlarda verilen eserleriyle de sanatseverlerin ilgi odağı oluyor. Münevver Üçer, yeniden ivme kazanan tezhip sanatında yaptığı yeni yorumlarla ilgili şunları söyledi: “Eski dönemlerde kullandığımız levha, sure başının formlarının yerine kendimiz değişik yorumlar getirerek ovaller, daireler olsun ve bunları süslemeye başladık. Biraz daha resimsel hale geldi. Ayrıca bunun dışında bir yenilik olarak da üç boyutu getirmeye çalıştım.”
Tezhip sanatı, modern formlarıyla çağdaş dönem sanatçılarının elinde de şekillenmeyi sürdürüyor. Tezhip sanatı, güzel sanatlar fakültelerinin geleneksel Türk el sanatları bölümlerinde ve özel atölyelerde nesilden nesile aktarılmaya devam ediyor.
Ayşe Sonuşen haber verdi
