Tarihi çarşılar, semt pazarları ve AVM'ler, alışveriş kültürlerinin yaşatıldığı mekânlar. Özellikle İslam ülkelerinde tarihi çarşılar ve semt pazarları AVM’lere inat varlığını koruyor, tabi içinden çıktığı ve kendi oluşturduğu alışveriş kültürünün de yaşamasını sağlıyor. Malezya, Tunus, uzun zaman Osmanlı hakimiyetinde Kosova ve Yunanistan semt pazarı ve tarihi çarşıların varlığını koruduğu ülkelerden.

Malezya’da alışverişin kalbi başkent Kuala Lumpur'da atıyor. Modern alışveriş merkezlerinin yanısıra geleneksel akşam pazarları da her zaman hareketli ve kalabalık. Farklı kültürleri buluşturan kentte yer alan Çin pazarı da kentin kültürüne renk katan yerlerin başında geliyor. Gökyüzüne yükselen alışveriş merkezleri, geleneksel el işleri satan dükkânlar ve Malay kültürünü tanıtan pazarlar Kuala Lumpur'da bir arada görülebiliyor.

Yönetim ofislerinin şehrin dışında, Putrajaya'da yer alması nedeniyle, Malezyalılar için Kuala Lumpur adeta bir alışveriş merkezi. Turizm ve alışverişin birbiriyle ilişkili olduğunu düşünen yetkililer, yılın farklı aylarında turizm fuarları düzenliyor. Fuarlar sayesinde, başkente gelen turistler hem yapacakları alışveriş için ipuçlarını, hem de ülkeyi yakından tanıma fırsatı bulabiliyor. Kuala Lumpur'da ilk alışveriş durağı, şehrin içinde yer alan Bukit Bintang, 'yani yıldız' tepesi. Tepe, dünya markalarını buluşturması sebebiyle ülkeye gelen turistlerin ilgi odağı. Kuala Lumpur'da alışveriş kültürünün en canlı noktası dev alış veriş merkezleri. Pahalı ürünler, kendini bu binalarda gösteriyor.

Geleneksel mağazalar ise şehrin bir başka köşesinde alış veriş müdavimlerini bekliyor. Malay kültürünün çeşitliliği, bu caddelerde kendini daha fazla gösteriyor. Kıyafetler ve geleneksel ürünlerinin yanı sıra alış verişin olmazsa olmazı gıda ürünleri müşterileri karşılıyor. Neredeyse her semtte açılan günlük pazarlar, gece geç saatlere kadar hizmet veriyor. Taze ve ucuz ürünlerin bulunduğu pazarlar, her zaman rağbet edilen yerlerden. Tropik meyvelerden, sofraları süsleyen geleneksel yiyeceklere, baharatlardan, içeceklere kadar geniş bir yelpazede temel ihtiyaçları pazarlarda karşılamak mümkün.

Şehrin bir diğer alışveriş merkezi ise akşam pazarları. Gösterişsiz olsa da, akşam pazarlarının müdavimi her daim var. Şehrin kültürüne farklı bir kimlik kazandıran bir başka alışveriş durağı ise Çin pazarı. Tüm bu alışveriş mekânlarında Malezya'nın kendine has tarihi dokusunu ve ülkenin modern yüzünü bir arada görmek mümkün.

Medine Çarşısı, bütün sokakları Zeytune Camii'ne çıkan büyük bir pazar

Tunus'ta ise geleneksel ürünlerin bulunduğu Medine Çarşısı ülkenin en önemli ticaret merkezlerinden. Yüzyıllardır Tunuslulara hizmet vermeyi sürdüren tarihi çarşı, dünya mirası listesine alındı. Medine Çarşısı, ülkeyi ziyaret eden turistlerin de gözdesi konumunda.

Geleneksel giyim mağazaları, hediyelik eşya dükkanları ve birbirinden farklı baharatlar, Tunus'ta geleneksel alışverişin adresi olan Medine Çarşısı'nda Tunuslulara sunuluyor. Dünya mirası listesinde yer alan tarihi çarşı, merkezinde yer alan Zeytune Camii ve etrafını çevreleyen dar sokakları ile ülkenin en önemli ticaret merkezlerinden biri.

Medine çarşısı 9. yüzyılda inşa edilen Zeytune Camii'nin çevresinde kuruldu. Tunus'ta 12. ve 16. yüzyıllar arasında hüküm süren Muvahhidler ve Hafsiler dönemlerinde ticaretin merkezi konumuna gelen çarşının ülke tarihi için de önemi büyük.

Tunus Medine Çarşısı, esans üreticilerinin, pirinç işleme ustalarının, halıcıların, zeytin ile ahşap işleme sanatının hatta berberlerin ünlü olduğu, sanatın ve üretimin kalbi konumundaydı. Halen canlılığını koruyan tarihi çarşıda bu köklü tarihin izlerini görmek mümkün. Her gün binlerce ziyaretçiyi ağırlayan çarşı, Tunus'ta düğünlerin en yoğun olduğu dönem olan yaz aylarında alışverişini bu tarihi çarşıdan yapmak isteyen Tunuslularla dolup taşıyor. Medine Çarşısı, bütün sokakları Zeytune Camii'ne çıkan büyük bir pazar. Bu çarşının tercih edilmesinin en önemli nedeni ise pazarlık yapılabiliyor olması. Özellikle düğün hazırlığında olan ailelerin düğün alışverişlerini yaptıkları yer de Medine Çarşısı oluyor.

Sayıları gittikçe azalan ustaların elinden çıkma el emeği pirinç işlemeler de tarihi çarşıda yüzyıllardır alıcı buluyor. Tunus'un bütün renklerini buluşturan bu tarihi çarşı turistlerin de başlıca uğrak yerleri arasında yer alıyor. Asırları aşan tarihi ile devraldığı geleneksel kültürel mirası koruyan Medine Çarşısı, yüzyıllardır Tunus'ta alışverişin ve ticaretin nabzını tutmayı sürdürüyor.

Kosova'daki Türk çarşısı

Tarihi kentleriyle ünlü Kosova'da, günlük hayatın nabzı geçmişte olduğu gibi bugün de çarşılarda atıyor. Kosova'da alışveriş denince akla ilk gelen yerlerden biri Prizren'deki Tarihi Külhan çarşısı. Balkanlar'a has örf ve adetlerin en önemli göstergelerinden olan geleneksel kıyafetler, Tarihi Külhan çarşısı'nı süslüyor. Çarşı, Türk Çarşısı adıyla da biliniyor.

Prizren'deki Külhan Çarşısı'nda işlemeli keten gömlekler, rengarenk kumaşlar ve özel günlerin olmazsa olmazı el emeği yöresel kıyafetler tarihi çarşıyı süslüyor. Geleneksel kıyafetler, Kosova'nın her bölgesinde kendine özgü, farklı desen ve işlemelerle dikkat çekiyor. Gelenek ve göreneklerin hakim olduğu Kosova'da yöresel kıyafetler ayrı bir öneme sahip. Aslında Kosova genelinde gelenek ve görenekler halen devam ediyor. Düğünlerde gelinler halen kaftanlar giyiniyor. Hepsi el işi olan geleneksel kıyafetler, şehrin merkezinde olduğu gibi civar köylerde de kullanılıyor.

Ancak geleneksel gün ve bayramların olmazsa olmazı bu yöresel kıyafetlerin üretimi sadece Prizren'de yapılıyor. El işi gömlekler, sırma işlemeli yelekler, yapımı aylarca süren kaftanlar, artık sadece sayısı gün geçtikçe azalan dükkanlarda bulunabiliyor.

Yıllardır kaftan diktiğini söyleyen terzi Flori Bütüçi şu ifadeleri kullandı: "Ben 15 yıldır bu mesleği sürdürüyorum. Bu geleneğin bekçileri olarak bunu sürdürmek boynumuzun borcu. Yöresel kıyafetler geçmişimizin ve kültürümüzün de bir göstergesi. Eskiden annem evde elinde kaftanları işlerdi ve öyle satardık. Daha sonra biz bu mesleği hem yaymak hem de sesimizi kültürümüzü daha çok duyurmak için sahiplendik."

Tarihi çarşıların dikkat çeken yöresel kıyafetlerinden biri de Kosovalı Arnavutların milli sembolü sayılan keçe külahlar. Her biri el işi olan külahlar "plisa" adını taşıyor. Balkanlar'a has bu külahlar arasında hürriyet arayan Arnavutların sembolü olarak bilinenleriyle birlikte, dervişlerin giydikleri de mevcut. Kosova'nın tarihi çarşıları, yalnızca Kosovalıların değil ülkeye gelen yabancı turistlerin de gözdesi olmayı sürdürüyor.

Atina'da sadece üç AVM var

Semt pazarları Yunanistan'da da alışveriş kültürünün önemli bir parçası. Ülkede alışveriş merkezlerinin sayısının az olması, semt pazarlarına olan rağbeti de arttırıyor. Ilıman iklimin hâkim olduğu ülkede deniz ürünleri alıcı buluyor. Ilıman iklim, verimli topraklar, zengin kültürel miras Yunanistan'daki çarşı pazar kültürünü zenginleştiren temel unsurlar.

Havanın yıl boyunca çok soğuk olmadığı ülkede semt pazarları Yunan halkının vazgeçilmezi. Tezgahlara sıralanan sebze meyveler yıl boyunca sokak aralarında müşterilerini bekliyor. Pazar, sabahın erken saatlerinde kuruluyor ancak öğleden sonra üçte toplanıyor. Dolayısıyla Yunanistan'daki fiyatların düştüğü “akşam pazarı” öğleden sonra saat ikide oluyor.

Pazarcılar sattıkları ürünlerin kendi yetiştirdikleri meyve sebzeler mi yoksa başka aracıdan alınıp satılan meyve sebzeler mi olduğunu fiyat etiketlerinde belirtiyor. Semt pazarlarındaki fiyatlar marketlere göre daha ucuz. Ancak ekonomik krizden sonra hükümetin getirdiği yazar kasa ve fiş kesme zorunluluğu pazardaki fiyatları da yükseltti.

Taze sebze ve meyvenin en uygun fiyata bulunduğu adresler yine de bu tezgâhlar. Ilıman iklimin hâkim olduğu ülkede satılan sebze ve meyveler de çeşitlilik gösteriyor. Yunan mutfağının da vazgeçilmezi olan çeşitli otlar tezgâhlardaki yerlerini alıyor. Kıyafet, ev eşyası, elektronik araç ve gereçlerin satıldığı dükkânlar da çoğu kez mahallelerdeki caddeler üzerinde. Alışveriş merkezlerinin sayısı ise yok denecek kadar az.

Beş milyon nüfusa sahip olan Atina'daki toplam alışveriş merkezi sayısı sadece üç. Güzel havadan faydalanmayı tercih eden Yunan halkı alış veriş merkezleri yerine açık havada dolaşıp, caddelerdeki vitrinlere bakmayı tercih ediyor.

Hemen hemen her şehirde bulunan et ve balık pazarları da Yunan kültürünün önemli birer parçası. Üstü kapalı bir çarşı içerisindeki kasap dükkânları, etlerini açıktaki tezgâhlarda sergileyip müşteri bekliyor. Burada da fiyatlar marketlere göre çok daha ucuz. Müşteriler de hijyen koşullarından çok etin kalitesine dikkat ediyor.

Balık pazarı ise Yunanistan'daki deniz kültürünün en önemli göstergesi. Taze balıklar, ahtapotlar, kalamarlar, karidesler Yunan mutfağının vazgeçilmez unsurları. Bin bir çeşit baharatın satıldığı aktarlar, pastırma ve sucukların sıralandığı şarküteriler ise Ege'nin iki yakası arasındaki benzerliğin kanıtı.

 



Kuzey Haber Ajansı