Birbirinden kıymetli çalışmaları ve yetiştirdiği öğrencileriyle Türkiye’deki yakın dönem felsefe-bilim çalışmalarına damga vuran Prof. Dr. Ş. Teoman Duralı kimdir?

2019 yılının 7 Şubat akşamı, yani Teoman Duralı Hoca'nın doğum gününde- İstanbul Sosyoloji Bölümü’nün Teoman Duralı hakkında “İstanbul Sosyoloji” adını taşıyan twitter hesabından (@iuefsosyoloji) yaptığı zincir dikkate şayandı. Önemine binaen Latin Dili ve Edebiyatı’ndan Eyüp Çoraklı tarafından hazırlanan bilgileri sizinle paylaşıyoruz.

*

7 Şubat 1947 yılında Zonguldak-Kozlu’da dünyaya gelen Teoman Duralı, ilk ve orta öğrenimini Zonguldak ve Ankara’da tamamlar. Ardından yükseköğrenimine İstanbul Üniversitesi’nde devam eder. Felsefe ve biyoloji okur.

1973 yılında mezun olduğu İÜ Felsefe Bölümü’nde 1975 yılında asistan olarak göreve başlar. Akademik çalışmalarına lisans eğitimini aldığı iki alanı kaynaştırarak devam eder. “Biyoloji felsefesi” üzerine yoğunlaşır.

Biyoloji felsefesi üzerine yazdığı ve Mayıs 1977 yılında tamamladığı doktora tezi Türkiye’de alanında bir ilk olur. Prof. Dr. Nermi Uygur’un yönetmiş olduğu bu doktora çalışması, “Canlılar Sorununa Giriş” başlığıyla 1987 yılında Remzi Kitabevi’nce yayımlanır.

Biyoloji felsefesi konusundaki çalışmalarını derinleştirir; bu alanda yazdığı tezle 1982 yılında doçent unvanını kazanır, 1988 yılındaysa profesörlüğe yükseltilir.

Teoman Duralı aynı zamanda bir dil tutkunudur. Eski Yunanca, Latince, Farsça ve Arapça gibi klasik dillerin yanı sıra neredeyse bütün Avrupa dillerine hâkimdir. Bu birikimi, çalışmalarının ülke dışında da ilgi görmesine yardımcı olur. Uluslararası düzeyde davetler alır.

1985’te Penn State Üniversitesi’nde (ABD) “Kant’ın A Priori Bilgi İstidâtı” konulu bir konferans verir. 1992-1993 yıllarında misafir öğretim üyesi olarak ISTAC Kuala Lumpur/Malezya’da; 1994 yılındaysa Viyana Üniversitesi, Bilim Felsefesi Bölümü’nde dersler verir.

Yurt içinde de çeşitli üniversitelere misafir olur; biyoloji, felsefe ve bilime ilişkin farklı sahalarda dersler okutup konuşmalar yapar. Yoğun akademik çalışmalarının ve öğretim hayatının yanında Küba’dan Afganistan’a dünyanın dört bir yanında araştırma gezilerinde bulunur.

Yurt içi ve yurt dışında pek çok üniversitede ders veren, sayısız öğrenci yetiştiren Prof. Dr. Duralı’nın ilk doktora öğrencisi, “Platon Felsefesinde Anlam Problemi” teziyle halihazırda İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümünde öğretim üyesi olan Prof. Dr. Cengiz Çakmak olur.

Uzun yıllar İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü, Felsefe Tarihi Anabilim Dalı başkanlığını yürütür; 2009 yılında Kırklareli Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi’nin kurucu dekanı olur.

Felsefe ile bilimin ayrılmaz bir şekilde birbirine bağlı olduğuna her fırsatta işaret eden Prof. Dr. Duralı, “Felsefe-Bilim Nedir” (Dergâh 2006), “Felsefe-Bilime Giriş” (Çantay 1998), “Felsefe Bilimin Doğuşu” (Dergâh 2011) adlı eserlerinde de bu fikri farklı açılardan işler.

“A New System of Philosophy-Science from the Biological Standpoint (Peter Lang, 1996)” ile “Hayatın Anatomisi” (Dergâh, 2018) adlı eserleri, ana çalışma alanı olan biyoloji felsefesi konusunda birer başucu kitabı olur.

2010 yılında yayımlanan “Aklın Anatomisi” başlıklı eserindeyse, felsefe tarihinin en önemli isimlerinden Immanuel Kant’ın “Salt Aklın Eleştirisi”ni enine boyuna irdeler.

Prof. Dr. Duralı’nın üzerine eğildiği bir diğer önemli mesele ise medeniyettir. “Çağdaş Küresel Medeniyet” başlığı altında sunduğu çalışması, aynı zamanda çağdaş medeniyete yöneltilmiş ciddi bir eleştiri niteliğindedir.

İçeriği doğrudan temel metinlerden hareketle yazılan, ansiklopedik bir felsefe-bilim sözlüğünü Türkçeye kazandırma çabasının ürünü olan ve ilk cildi 2013’te yayımlanan “Kutadgubilig: Türkçenin Felsefe-Bilim Sözlüğü” adlı eseri Duralı’nın çalışmaları içinde özel bir yerdedir.

Teoman Duralı’nın felsefe-bilim camiasına sunduğu bir diğer katkı ise 2000'li yıllardan bu yana kesintisiz yayın hayatını sürdüren “Kutadgubilig” adlı dergidir. Duralı, söz konusu akademik derginin kurucusu ve baş editörüdür.

Yazdığı eserlerle, yetiştirdiği öğrencilerle Türkiye’de felsefe-bilimin kurumsallaşmasına büyük emekler harcayan Prof. Dr. Duralı'yı saygı ve hürmetle anıyoruz. Eserleri ve fikirleriyle Türkiye'nin kültür hafızasında hayırla yad edilerek yaşamasını ümit ediyoruz.