Yaşamımız boyunca kulluk görevimiz başta olmak üzere dünyevi bazı görevleri de ifa etmeye çalışmaktayız. Büründüğümüz farklı roller gereği sorumluluklarımız da değişmekte. Kimi zaman eş kimi zaman anne kimi zamansa belki evlat olarak görevlerimiz farklılaşmakta. Söz konusu sorumluluklarımızı yerine getirmeye çalışırken ne denli titiz davranıyoruz?
Hazırlayacağımız bir sunum, yapacağımız bir seyahat için ortalama ne kadar zaman ayırıyoruz? Kimimiz dakik programlar yaparken kimimiz son dakika harekete geçenlerden olabiliriz. Yetişmekte zorluk yaşadığımız her program, son dakikada kaçırdığımız her otobüs aslında birer mesaj niteliği taşır. Bize, yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunu, bazı durumları değiştirebilmek adına adım atmamız gerektiğini düşündürebilir. Geç kaldığımız bir buluşma için makul açıklamalarımız olabilir ancak bizim geç kalışlarımızın sayısı arttıkça arkasına sığınacağımız bahanelerimiz de artacaktır. Peki bahane üretmek yerine hayatımızı düzenleyebilecek neler yapabiliriz?
5 ADIMDA ERTELEME DAVRANIŞI
• Eylemi gerçekleştirmede isteksizlik.
• Atacağımız adımla ilgili kararlar almaktan kaçınma.
• “Nasıl olsa daha sonra yaparım.” düşüncesinin hâkim olması.
• Haklı çıkabilmek adına sürekli bahaneler üretme.
• Kendini temize çekmeye çalışma.1
Erteleme davranışını düzeltme yolunda etkili faktörlerden biri de zaman yönetimidir. Hepimiz belli dönemlerde işlerimize yetişememe ve zamansızlıktan şikâyet ederiz. Nedir bu zaman yönetimi? Hep birlikte göz atalım.
“GÜN BANA 24 SAAT DEĞİL!”
Çok klişe ama hayatımızda sıkça yer alan cümlelerden biri. “Gün bana 24 saat değil!” “Herkes bu kadar işe nasıl yetişiyor?” Trajikomik bir ifade belki ama evet gün hepimiz için 24 saatten ibaret. Ancak maharet, saatleri saymakta değil nasıl verimli geçirebileceğimizi bilmekten geçiyor. Zaman yönetimine dair birçok kitap okumuş belki birçok seminere katılmışızdır. Ancak teoride öğrendiğimiz bilgilerin pratiğini yapmak her zaman kolay olmayabiliyor.
Zaman yönetimine dair;
• Hedef belirleme,
• Planlamamızı geniş bir zamana yayma, çok dar zamanlara yapılamayacak işler koymama,
• Yapılacak işlerde birbirine yakın olanları gruplara ayırma,
• Olası bir aksilik durumu için her zaman bir B planı bulundurma gibi başlıklar örnek verilebilir.2
HAYAT KAVANOZU DENEYİ
Zaman yönetiminin etkili kullanımı üzerine Fransız bir profesörün Amerikalı iş adamlarıyla yaptığı “hayat kavanozu” isimli deney, konuyla ilgili güzel bir örnek teşkil etmektedir. Deneyde profesör boş bir kavanozun içine yerleştirmek üzere büyük taşlar, çakıllar ve kum kullanmaktadır.
Profesör kavanozun içerisine önce büyük taşları koyar ve kavanozu tamamen doldurur. Ardından deneye katılan iş adamlarına “Kavanoz doldu mu?” diye sorar ve” Evet.” yanıtını alır. Sonrasında çakıl taşlarını kavanoza yerleştirir ve kavanozu sallar böylelikle çakıl taşları büyük taşların aralarındaki boşluklara yerleşir. “Peki şimdi doldu mu?” diye sorar ve “Evet.” yanıtını alır.
Profesör son olarak kumları çıkarır ve kavanoza döküp sallar. Böylelikle kum taneleri de kavanozdaki yerini alır. Ardından kavanoza su dökmeye başlar ve tamamen doldurur. Profesör, kendisini izleyenlere döner ve “Eğer büyük taşları önce koymazsanız, diğerlerini asla yerleştiremezsiniz.”3 Deneyde de üzerinde durulan konu esasında hayatta bizim için büyük taşların ne olduğuyla ilgilidir. Yapılacaklar listemizi oluştururken önemli ve öncelikli sırasını iyi belirlemek işimizi biraz olsun kolaylaştıracaktır.
Peki erteleme davranışını tetikleyen diğer unsurlar nelerdir? Bizleri işlerimizden, görevlerimizi yerine getirmekten alıkoyan etkenler arasında neler vardır? Günümüz şartlarında teknolojiyle aramızdaki bağın da çok kuvvetli olduğunu düşünürsek ilgilerimizin odağının değiştiğini söylememiz mümkündür.
TEKNOLOJİ VE AKADEMİK ERTELEME DAVRANIŞI
Üniversite öğrencilerinde erteleme davranışının problemli sosyal medya, internet ve akıllı telefon kullanımı arasındaki ilişkinin incelendiği bir çalışmada;
• Akademik başarısı ortalaması yüksek kadın ve erkeklerin erteleme davranışının daha düşük olduğu,
• Kadın ve erkeklerde sorumluluk davranışının artmasıyla birlikte erteleme davranışının azaldığı,
• Akıllı telefon bağımlılığı düzeylerinin erteleme davranışını doğurduğu,
• Kadın ve erkeklerde internet bağımlılığı düzeyleri arttıkça erteleme davranışının da arttığı saptanmıştır.4
BAHANE DEĞİL ÇÖZÜM ÜRET!
Erteleme davranışı ve bahane üretmenin önüne geçebilmek adına neler yapabiliriz? Birkaç noktaya değinelim:
• Erteleme davranışımızın altında yatan asıl sebebi bulmak,
• Yapılacaklar listesi oluşturmak ve listede yer alan sıralamaya olabildiğince sadık kalmak,
• Ertelemenin getireceği sonuçları düşünmek,
• Kolay olan hedeften başlamak,
• Tüm bunları belirledikten sonra zaman kaybetmeden harekete geçmek.5
Sorumluluklarımızı ertelemek bizleri zihinsel anlamda da duygusal anlamda da oldukça yıpratmaktadır. Öyleyse neden erteleme davranışını sergiliyoruz? O an neden işe koyulmayı tercih etmek yerine yarına bırakıyoruz? Hayatımıza işlemiş bu sonraya atma tuzağına nasıl düşüyoruz? Bu soruların muhasebesini sık sık yapmak bizi çözüme yaklaştıracaktır.
Farklı başlıklar altında değinmeye çalıştığımız erteleme davranışı ve bahane üretme konusu esasında oldukça hayatımızın içinden, çok tanıdık gelen bir konu. Her şeyden öte aldığımız ve alacağımız nefesin sayılı olduğu dünyada en kıymetli varlığımız zamanımızken erteleme gibi bir lüksümüzün olmadığı aklımızdan çıkmamalı.
Rabbimiz Kur’an-ı Kerim’de: “O halde (bir iş ve ibadeti bitirip) boş kaldığın zaman, hemen (başka bir işe/ibadete) koyul.”6 buyuruyor ve bizlere nimet olarak verdiği zamanı en verimli nasıl kullanacağımızın ipucunu veriyor. Rabbimizin bize açıkça verdiği bu sırrın yanında hayatta en kolay şeylerden biri bahane üretmekken bahanelerin altında ezilip kalmamak elimizde. Aldığımız her nefesin, yüklendiğimiz her sorumluluğun hakkını verebilmek duasıyla…
Rümeysa İnce Kul
Hüma Dergisi, Sayı:15
Dipnot:
1 https://pdr.itu.edu.tr/
2 https://istanbulbogazicienstitu.com/
3 https://abapsikoloji.com/
4 “Üniversite öğrencilerinde ertelemenin problemli sosyal medya, internet, akıllı telefon kullanımları ve kişilik özellikleri açısından incelenmesi” Sümeyye Gündoğdu, 2021.
5 https://www.pusula360.com/
6 İnşirah Suresi, 7. ayet
