Bizleri, dünya denen bu imtihan yurduna getiren Cenab-ı Allah, rehberimiz olarak Kur’an-ı Kerim’i; en güzel ve en üstün örnek olarak da Resulullah Efendimiz'i  bize gönderdi. Böylece siyaset, ekonomi, ticaret, insani ilişkiler gibi genel konulardan kişisel temizlik, kılık kıyafet düzeni gibi en ince ayrıntılara kadar müminin yaşamını düzenleyecek ve her bir ferdin edep ve ahlakının yüksek olmasını sağlayacak pratik bilgileri bize sundu. Her gün muhakkak yaptığımız yeme içme faaliyeti işte bunlardan biri.

Müslümanın yeme içme adabı

a. Helal ve Temiz Yemek:

“Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan maddelerin helal ve temiz olanlarından yiyin.”1

“Tertemiz nimetlerden yiyip için, güzel işler yapın.”2

Üzerinde fani olarak bulunduğumuz şu yer küre, bizler için baki olan ahiret yurduna geçeceğimiz bir istasyon. Biletimiz ise yapacağımız salih ameller. Fakat güzel işler yapabilmek için de helal, saf, temiz ve sağlığa uygun olan nimetleri kullanmamız Rabbimiz tarafından emrediliyor.

b. Yemek Önce ve Sonra Elleri Yıkamak:

“Yemeğin bereketi, yemekten önce ve sonra elleri yıkamaktadır.”3

Yemekten önce ellerin güzelce temizlenmesi dokunduğumuz yerlerden elimize bulaşan bakterilerin yemeğimize temas etmesini engeller. Yemekten sonra da ellerin güzelce temizlenmesi elde yemek kokusu ve bulaşığı kalmadıktan sonra silinerek kurulanması tavsiye edilmiştir. Zira bir diğer Hadis-i Şerif’te, Peygamber Efendimiz  şöyle buyurmuştur: “Elinde yemek bulaşığı kaldığı hâlde yıkamadan uyuyan kimse, herhangi bir zarara uğrarsa kendisinden başka kimseyi suçlamasın!”4

c. Besmele ile Başlamak, Sağ El ile Önünden Yemek:

“Besmele çek! Sağ elinle ye! Hep önünden ye!”5

Yerken ve içerken besmele çekme alışkanlığı kazanan kişi, şükretme görevini son derece tabii bir şekilde ve kendiliğinden yapmış olur. Besmele, her hayrın başıdır. Aynı zamanda şeytan ile birlikte yemeyi engeller ve yemeği bereketlendirir. Sol elle yemek, şeytanın âdeti olduğu için Resulullah Efendimiz  sol elle yemeyi yasaklayıp sağ elle yemeye teşvik etmiştir.

ç. Birlikte Yemek:

“Yemeği birlikte yiyiniz; besmele çekiniz, yemeğiniz bereketlenir.”6

“Yemeği ayrı ayrı değil, birlikte yiyiniz; çünkü bereket toplulukla beraberdir.”7

Yemek sofrasına tek başına değil de hep birlikte oturmayı Resulullah Efendimiz  her zaman tavsiye etmiştir. Bir kap süt dahi olsa ashabı ile birlikte içmeyi tercih etmiştir. Cemaatte yani toplulukta her işte olduğu gibi yemekte de bereket vardır. Birlikte hareket etmek topluluğun gücünü arttırdığı gibi yemekleri de bereketlendirir.

d. Sade Yemek Sofraları:

Nebi , vefatına kadar kibir sofrası üzerinde yemek yemedi. Yine O, vefât edinceye kadar katıksız undan yapılmış ekmek de yemedi.8 Katıksız (Beyaz) un, elbette haram değildi. O zamanlarda bu yiyeceklerin bulunduğu sofralar, lüks ve israfın, şımarıklık ve kibrin temsilcisi olan kafirlerin sofralarıydı. Resulullah  onlara benzememekte oldukça hassastı ve ümmetine de kafirlere benzemekten sakınmalarını tavsiye etti. Bu sebeple gösteriş için kurulan sofralar edep dışı görülmektedir.

e. Yemeği Beğendiğini Söylemek:

Resulullah  yemekte hiçbir zaman kusur aramazdı. İştahı varsa yer, canı çekmiyorsa yemezdi.9 Yemekte kusur aramak onu yapanı üzüp gönlünü incitir. Tuzun eksik olduğunu söyleyip kişiyi kırmak yerine kendi özel kusurlarımızı düşünüp sessiz kalmak daha iyi bir davranıştır. Çünkü yemeği yapan ona vaktini ve emeğini vermiştir. Güzel bir yemek yapmak için çaba göstermiştir. Sırf eleştiri olsun diye dile getirilen bir söz, arka plandaki uğraşın görmezden gelindiği algısını oluşturabilir. Bu da insani ilişkileri zayıflatır. Öte yandan Efendimiz , “İnsanlara teşekkür etmeyen Allah’a da şükretmez.”10 buyurmuştur. Zira mümin ahlâkı bunu gerektirir.

f. Yemekten Sonra Hamd ve Dua Etmek:

“Allah Teâlâ, yemek yedikten veya bir şey içtikten sonra kendisine hamd eden kuldan hoşnut olur.”11

Allah Resulü , yemeğini bitirdikten sonra ilk önce hamd, sonra da dua ederdi. Âlimlerimiz yemekten sonra hamd etmenin müstehap (Sevilen iş) olduğu konusunda görüş birliğindedir. Şükretmek yani “Elhamdülillah” demek Allah’tan gelen nimete karşı minnettarlığımızı gösterir. Şükretmek, perspektifimizi yemek ve doygunluktan alıp nimetleri veren Rabbimize yöneltir. Bilinçli bir şekilde şükredildiğinde hem duygu durumumuz iyileşir hem de sevap kazanırız. Peygamberimiz  şöyle buyurmuştur: “Yemek yiyip şükreden, çok oruç tutup sabreden gibi sevap kazanır.”12

Yemekte ince ayar

Biricik bedenimiz, barındırdığı 37 trilyon hücresiyle hassas ayarlı bir makine gibi çalışıyor. Öyle bir makine ki yaptığımız her fiilden haberdar. Hem maddi hem de manevi bir etki altında… Meşgul olduğumuz her iş gibi yemek yerken de aynı şey geçerli. Edebe riayet ederek öğünlerimizi tüketmek, ruh ve beden sağlığımızı korumamıza yardım eder. Örneğin, lokmaları tane tane yemek ve bir lokma bitmeden diğerine uzanmamak, midedeki sindirim enzimlerinin daha iyi salgılanmasını sağlar.

Beden emaneti ile hassas düzeyde ilgilenip ona sünnet doğrultusunda iyi bakmak isteyenlerin aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir:

1. Helalinden, temiz yemek ve Allah’a şükretmek,

2. Acıkmadan yemek yememek,

3. Sofra hazırlanırken yardımcı olmak,

4. Yemekten önce ve sonra elleri yıkamak,

5. Oturarak yemek,

6. Büyükler sofraya oturmadan sofraya oturmamak,

7. Besmele çekip Allah’a vermiş olduğu nimetler için şükretmek,

8. Yemeğe önce yaşça veya mevkice büyük olan kişinin başlamasını beklemek,

9. Sağ elle yemek,

10. Lokmayı ağzın boyutuna göre almak ve iyice çiğnedikten sonra yutmak,

11. Lokmayı yutmadıkça ikinci lokmaya el uzatmamak,

12. Önündeki yemeği soğutmak için yemeğin içine üflememek,

13. Başkalarını tiksindirecek ve iğrendirecek harekette bulunmamak ve söylememek,

14. Ağızda yemek varken konuşmamak ve gülmemek,

15. Başkasının lokmasına ve yediğine bakmamak,

16. Elini yemek kabına silkmemek ve lokmayı ağzına götürürken başını tabağa doğru uzatmamak,

17. Yemek seçmemeye özen göstermek,

18. Yemeği aynı kaptan yerken tabağın ortasından değil, kendi önünden yemek,

19. Lokmayı ve alınan yemeği bitirmek,

20. Tabaklarda artık, sofrada kırıntı bırakmamak,

21. Toplu yemek yenirken herkes yiyip bitirmedikçe sofradan kalkmamak,

22. Yemek bitince “Elhamdülillah” demek,

23. Yemeği yapana teşekkür etmek,

24. Sofra kaldırırken yardımcı olmak,

25. Yemek sonrası elleri yıkamak ve dişleri fırçalamak,

26. Sokaklarda ve gezinerek yemek yememek ve içmemek.

Zeynep Hüdanur Alban

Hüma Dergisi, sayı:17

Dipnot:

1 Bakara Suresi, 168

2 Müminun Suresi, 51

3 Tirmizi, Et’ime, 19

4 Ebu Davud, Et‘ime, 53

5 Buhari, Et’ime 2-3; Müslim, Eşribe 108

6 Ebu Davud, Et’ime 14

7 İbni Mace, Et’ime 17

8 Buhari, Et’ime 8

9 Buhari, Menakıb 23, Et’ime 21; Müslim, Eşribe 187, 188

10 Tirmizî, Birr, 35

11 Müslim, Zikir 89

12 Tirmizi, Kıyamet 43