Hüseyin Vassaf

Son yıllarda şehir tarihi çalışmalarında gözle görülür bir artış var. Bunda yerel yönetimlerin etkisi de çok. Son günlerde kütüphanelerimizde yerini alması gereken şehir tarihi kitaplarından biri de Hüseyin Vassaf’ın 100 yıl öncesi Bursa’dan bahsettiği “Bursa Hatırası”dır.

Hüseyin Vassaf devrinin en önemli sözcülerinden ve aktarıcılarından biridir. Beş ciltlik velud eseri, Sefine-i Evliya, sahasında  önemli bir danışma kitabıdır. İbnülemin KemalBey’i hususiyetleriyle anlattığı “Kemalü’l-Kemal” biyografisi İbnülemin severleri için eşsiz bir kaynaktır.

Bizce Hüseyin Vassaf, kendine has hususiyetleri olan son dönem Osmanlı mutasavvıfıdır. Çünkü, Vassaf’ın iştigal ettiği sahalar, ya sosyolojik tahliller ya da psikolojik etkiler üzerinedir. Onun eserlerinin ferd ve toplum psikolojisi açısından değerlendirilmesi gerektiğini düşünmekteyim. Çünkü 19. asrın bütün tenakuzunu bünyesinde barındırır Vassaf. Duygusal zekâsı yoğun bir kişiliktir.

Vassaf’la 19. asır Bursa’sını gezebilmek

Geçiş ya da kriz dönemlerinde bünyesinde büyük değişiklikler olan şehir İstanbul’dur. Krizlerden ve değişikliklerden kaçmak isteyenler için de Bursa bir nefeslenme imkanıdır. Çünkü şehir özellikle 80’lerden sonra ancak kabuk değiştirir. 80’lere kadar Bursa yeşildi ve bir dinlenme, dinlendirme mekânıydı. Hüseyin Vassaf’ın Bursa’ya iki kez avdeti olur. Son avdetinde Bursa’da 19 gün geçirir. İstanbul’dan ayrılış anından, vapur yolculuğuna, Bursa’ya varışlarına, şehir halkının hususiyetlerine kadar pek çok mesele ile meşgul olur. Asıl derdi toprağın üstündekiler değildir. Toprak altında şehri ve şehrin tarihini koklar Vassaf. Özellikle de İsmail Hakkı Bursevi ile ilgilenir. İkinci meşgalesi, suları olur Bursa’nın. Kaplıcaları Vassaf kadar gezen bir Bursalı var mıdır acaba? Şehir imkanları muhaciler içindir her zaman.

Prof. Bilal Kemikli

Kitapların kaderi de bize benzer

Hüseyin Vassaf bir eserinde Bursa hakkında bir hatıratı olduğundan bahseder ama Vassaf meraklıları  bu eseri bir türlü göremezler. Efendim bazı kitaplar da sahipleri gibi Melami meşreptir ve kendini kolay kolay ifşa etmez. İstediği zaman kendini gösterir. Osmanlı kültürünün çağdaş sözcülerinden Dursun Gürlek bir sahafta kitapla mülaki oluncaya değin Bursa Hatırası da kendini gizlemiş idi. Bursa üzerine çalışmalarıyla bilinen şehre muhacir olarak gelip şehrin tarihçileri olan Prof. Mustafa Kara ile Prof. Bilal Kemikli gönül gönüle verip Dursun Gürlek’in de himmetiyle “Bursa Hatırası”nı şehir tarihi meraklılarını dikkatine sunmuşlar.

Her yüzyılın bir şehri vardır. 19. yüzyıl Bursa’sı değişim hikayemizin acı tarafıdır aslında. Bize ne oldu da değişim diye tutturduk?

Zeki Dursun, Vassaf  konusunda daha derin düşünüyor