Müftülük, esas itibarı ile, halkın dini meseleler hususunda ilk olarak muhatap alması gereken yetkili mercidir. Fetvalar bu merciden verilir, sorular buradan cevaplandırılır. Müftülükler halkın yaşayışın sırasında ortaya çıkan meselelerin dini açıdan nerede durduğunu belirten makamlardır.

Günümüzde televizyon kanallarının sultasına bırakılmaya çalışılan fetva makamı, kurumsal olarak 1924’ten itibaren mevcut. Diyanet İşleri Başkanlarını öyle veya böyle bilmekteyiz ama yaşadığımız şu kentin müftülük makamında kimler görev yapmış, ya da yapmakta pek haberimiz yok. İşte buyurun 1924’ten itibaren İstanbul Müftülüğü'nün başındaki isimler:

1. Mehmet Fehmi Ülgener (1924-1943)

Mehmet Fethi Ülgener, 1865 Safranbolu doğumludur. Çocukluğunu Safranbolu’da geçirmiş ve babasının Beyazid Dersiamı olması hasebiyle de İstanbul’a gelmiştir. İstanbul’da hafızlığını tamamlamış ve babasından ilk tahsilini almıştır. 1892’de tahsilini bitirerek icazet almış, İstanbul ve Bursa’da çeşitli medreselerde müderrislik yapmıştır. Mehmet Fethi Efendi ayrıca Vefa, Mercan, İstanbul idadilerinde, Daru’l-Fünun’da ve Galatasaray Sultani’sinde muallimlik de yapmıştır. Sultan Abdülaziz’in oğlu Şehzade Şevket Efendi’ye hoca olmuştur. 1924’te hilafetin ve dolayısı ile ona bağlı kurumların lağvedilmesi üzerine kurulan İstanbul müftülüğüne getirilmiştir. Bu makamdaki görevini 1943’teki vefatına kadar sürdürmüştür.

Mehmet Fehmi Ülgener’in Hikmet-i Hukuk-ı İslamiyye, Medeniyet İslamiyetle Olur, Din-i İslam’ın Esasları İnsanların Refah ve Saadetleridir, Dini, İdari Malumat Mecmuası ve İmtihan Rehberi adlı dört kitabı ve çeşitli makaleleri bulunmaktadır. Ayrıca kendisi iktisatçı Sabri Ülgener’in pederidir.

2. Ömer Nasuhi Bilmen (1943-1960)

1882 Erzurum doğumludur. İlk tahsilini Ahmediye Medresesi müderrisi olan amcası Abdürrezzak İlmî Efendi'den almış, Arapça ve Farsça öğrenmiştir. 1908’de İstanbul’a gelip tahsiline devam etti. Hukuk eğitimi aldı, Fatih Dersiamı oldu. 1926’da İstanbul Müftülüğü katipliğine, 1943’te ise Mehmet Fehmi Efendi’nin vefatından sonra İstanbul Müftülüğü'ne getirildi. Bu görevinde devam ederken, Fatih Camii’nde, Sahnı Seman Medresesinde ve Darüşşafaka’da dersler verdi, İstanbul İmam-Hatip Okulu ve Yüksek İslâm Enstitüsü’nde usûl-i fıkıh ve ilm-i kelâm dersleri okuttu. Kendisinin görevi sırasında İstanbul’da yeni camiler ve Kur’an kursları açılmıştır. Ayrıca görev yaptığı bu netameli dönemdeki çeşitli sıkıntılara karşı koymuştur.

Ömer Nasuhi Bilmen, Diyanet İşleri başkanlığında da bulunmuş ancak 1960 darbe yönetiminin Türkçe ezan ve ibadet gibi hususlarda yaptığı baskı sonucunda bu görevinden istifa etmiştir. 1961’de memuriyetten istifa etmiş ve vefatına, 1971’e kadar çalışmalarına devam etmiştir. Ömer Nasuhi Bilmen, bugün eserleriyle anıldığı kadar, aldığı görevlerdeki ilmi ve ahlaki otoritesi, tevazuu ve samimi dindarlığı ile anılmaktadır.

3. Bekir Haki Yener (1960-1961)

Bekir Haki Yener, 1882 yılında doğmuştur. Aslen Dağıstanlı'dır. İlk tahsilini Karabağ’da iken almış, sonrasında ailesi ile 1900 yılında göçtüğü Van’da Said Nursi’den ders okumuştur. Van’dan sonra Tokat’a, buradan da İstanbul’a gelerek ilim hayatını devam ettirmiştir. 1913’ten itibaren çeşitli memurluklarda bulunmuştur. 1936 ile 1949 arasında İstanbul Müftülüğü'nde katiplik görevinde bulunan Yener, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi'nde çalışmış ve Eminönü Müftülüğü yapmıştır. Ömer Nasuhi Bilmen’den boşalan İstanbul müftülüğü görevine getirilmiş ancak dönemin valisinin Türkçe ezan okutma baskılarına karşı koyduğu için bu görevden alınmıştır.

Kendisi bu görevden sonra daha başka görevlerde daha bulunmuş fakat ilerleyen yaşı sebebiyle 1972’de emekliye ayrılmıştır. 1975’te vefat etmiştir. Kendisi hiç eser bırakmamıştır fakat muazzam bir hafızaya sahip olduğu, hadis ile siyer ilimlerinde otorite sayıldığı aktarılmaktadır.

4. İbrahim Bedrettin Elmalı (1961- 1966)

İbrahim Bedrettin Elmalı, 1903’te Antalya’nın Elmalı ilçesinde doğmuştur. Elmalılı Hamdi Yazır ve Sarılarlı Mustafa Efendi’nin desteği ile 1916’da İstanbul’a gelmiştir. Tahsili nihayete erdirdikten sonra müzezzinlik ve çeşitli okullarda öğretmenlik yapmıştır. 1953 yılında Üsküdar Müftülüğü'ne geçmeden evvel Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde ve Başbakanlık Devlet Arşivleri’nde görev almıştır. 1961’de İstanbul müftülüğüne atanana kadar Üsküdar müftüsü olarak görev yapmıştır.

İstanbul Müftülüğü görevinde çeşitli sıkıntılar peyda olmuşsa da 1965 yılına kadar bu görevini sürdürmüş ve ardından Diyanet İşleri başkanlığına tayin edilmiştir. Kısa sürede bu görevinden de emekli ettirilen Elmalı, 1977 yılına dek milletvekilliği yapmıştır. Bu görevinden sonra Antalya’ya yerleşen Elmalı, vefatına yani 1994 yılına dek burada yaşamıştır. Merhumun yayınlanmış bir eseri bulunmamaktadır.

5. Ali Fikri Yavuz (1966-1971, vekaleten)

1924 Çaykara doğumludur. İlk tahsilini Trabzon’da almıştır. Daha sonraki tahsilini ise Bayburt’ta tamamlamıştır. Sonrasında kısa bir dönem ticaretle uğraşmışsa da bu meslekten el çekmiş, 1948’de Çaykara Belediyesi’nde katiplik görevine başlamıştır. Bu sıralarda Çaykara vaizi olan amcazadesinden medrese dersleri almıştır. 1953’te icazetini almıştır. Aynı yıl İstanbul Müftülüğü'ne katip olarak geçmiştir.

1967 yılına kadarki İstanbul müftülerinin yanında çalıştı. Bu sırada İstanbul Üniversitesi Arap-Fars Filolojisi bölümünde tahsilini sürdürüp mezun olmuşsa da bitirme tezini hazırlayıp diplomasını almamıştır. 1967’de İbrahim Bedrettin Elmalı’dan boşalan mevkie vekaleten getirilmiştir. Diplomasını alıp bu görevini asaleten yapması yönünde gelen telkinlere kulak asmamıştır. 1971 yılında emekli olmuş ve ilmi faaliyetlere yönelmiştir. Yavuz, 1992 yılındaki vefatına kadar birçok eser kaleme almıştır.

6. Abdurrahman Şeref Güzelyazıcı (1972-1978)

Abdurrahman Şeref Güzelyazıcı, 1904 Selanik doğumludur. Erken yaşlarında hem yetim hem öksüz kalan Güzelyazıcı, abisinin desteği ile Selanik’te başladığı eğitimine İstanbul’da devam etmiştir. 1927’de Darü’l-fünun İlahiyat Fakültesi'nden mezun olmuştur. Okurken Elmalılı Hamdi başta olmak üzere pek çok hocanın derslerine iştirak etmiştir.

Güzelyazıcı çeşitli memuriyetlerde bulunmuş, 1950 yılında İstanbul Müftülüğü’nde görev almaya başlamıştır. İmam-hatiplerin kurulması için çabalayan kişilerin başında gelen Güzelyazıcı, İstanbul İmam Hatip Lisesi'nin kurulmasından sonra burada ders de vermiştir. 1972 yılında Ali Fikri Yavuz’dan boşalan İstanbul Müftülüğü makamına geçmiştir. 1978’deki vefatına kadar bu görevde bulunmuştur. Abdurrahman Şeref Güzelyazıcı’nın basılmış ve basılmamış birçok eseri mevcuttur.

7. Selahattin Kaya (1978-1998)

Selahattin Kaya 1934 Erzincan doğumludur. İlk tahsilini Erzincan’da almış, 1946’da İstanbul’a gelip tahsiline devam etmiştir. 1965’te İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’nden mezuniyetinden sonra Beyoğlu müftülüğüne tayin edildi.

1978’de İstanbul müftülüğüne atanıncaya kadar bu görevi sürdürdü. 1998 yılına kadar bu görevde kalmış olan Kaya’nın birçok kitabı, tercümesi mevcuttur.

8. Necati Tayyar Taş (1998-2002)

1948 Erzincan doğumlu Necati Tayyar Taş, tahsilini Anadolu’nun çeşitli kentlerinde almıştır. 1974 yılında Erzurum Yüksek İslam Enstitüsü'nden mezun olmuştur. Anadolu’daki çeşitli ilçelerin müftülüklerinde bulunduktan sonra 1998 yılında İstanbul müftülüğüne atanmıştır.

2002 tarihine kadar bu görevde bulunan Taş, sonrasında da muhtelif görevlerde bulunmuştur. 2013 yılında emekliye ayrılmış olan Necati Tayyar Taş’ın Düşünceler ve Gerçekler, Fikir Istırabı, Bir Nefes adlı eserleri bulunmaktadır.

9. Mustafa Çağrıcı (2003-2011)

Mustafa Çağrıcı, 1950 yılında Sivas’ta doğmuştur. İlk eğitimini Sivas’ta almış olan Çağrıcı, 1973 yılında da İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’nden mezun olmuştur. 1982 yılında Marmara Üniversitesi'nde İslam Felsefesi anadalında hazırladığı tez ile yardımcı doçent olan Çağrıcı, aynı alanda 1990’da doçent, 1996’da ise profesör olmuştur.

2003-2011 yılları araasında İstanbul müftülüğü yapmış olan Çağrıcı’nın bir çok eseri mevcuttur. TDV İslam Ansiklopedisi için kaleme alınmış çok sayıda makalesi bulunmaktadır.

10. Rahmi Yaran (2011- …)

Rahmi Yaran, 1951 Ordu doğumludur. İlk eğitimini köyünde aldıktan sonra Tokat İmam-Hatip Lisesi'ne gitmiştir. 1970’de Konya Yüksek İslam Enstitüsü'ne başlamış ve buradan mezun olmuştur.

Çeşitli öğretmenlik görevlerinden sonra 1980’de İstanbul’daki Haseki Eğitim Merkezi’ne geçti. 1980’lerin sonlarından itibaren akademik çalışmalarına başladı ve 1994 yılında İslam Hukuku alanından doktorasını tamamladı. 2011 yılında İstanbul müftülüğüne getirilen Yaran, 2013 yılında profesör oldu. Pek çok çalışması bulunan Rahmi Yaran halen İstanbul müftülüğü görevini devam ettirmektedir.

M. Murtaza Özeren