İsmail Erünsal, 1945 Erzincan-Kemaliye doğumlu. İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü mezunu. İstanbul’da çeşitli kolej ve liselerde öğretmenlik yaptıktan sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü'nde Yrd. Doç. Dr. olarak akademik hayata başlıyor. Buradaki görevine 1990 yılına kadar devam ediyor. 1982’de doçent, 1998’de profesör oluyor. 1990-2006 yılları arasında Marmara Üniversitesi Fen/Edebiyat Fakültesi Arşivcilik Bölüm Başkanlığı'nı yürütüyor. 1992-2000 yıllarında aynı üniversitenin Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nde, 1997-2010 yıllarında Marmara Üniversitesi Fen/Edebiyat Fakültesi’nde yönetim kurulu üyeliği yapıyor. 1984-1995 yıllarında Türk Dil Kurumu Bilim Kurulu üyeliği, 1992-1994 yıllarında Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Danışma Kurulu üyeliğinde bulunuyor. 1988 yılından itibaren de Turkish Studies Association’ın üyesi.

İsmail Erünsal’ın www. ismailerunsal.com adlı şahsi sitesinde şu bilgiler yer alıyor: 1983 yılında İstanbul’da kurulan TDV İslâm Ansiklopedisi Genel Müdürlüğü bünyesinde bugüne kadar 42 cildi yayımlanmış olan TDV İslâm Ansiklopedisi’nin te’lif ve redaksiyon çalışmalarına katkıda bulunmuştur. Halen ansiklopediyi yayımlayan TDV İslâm Araştırmaları Merkezi’nin yönetim kurulu üyesi olup İSAM Kütüphanesi’nin de ilmi danışmanlığını yapmakta. İSAM’da sosyal bilimler alanlarında çalışacak araştırmacıların yararlanabilecekleri 20.000 konu başlığına sahip bir dokümantasyon merkezinin kurulmasına öncülük ediyor. Ayrıca Türkiye üniversitelerinde ilâhiyat sahasında yapılan doktora ve yüksek lisans tezlerinin bibliyografik kontrolünü sağlamak amacıyla veritabanı oluşturulmasını ve 10.000 dolayında tezin bibliyografik künyeleri tespit edilerek katalogunun hazırlanmasını sağlamış. Osmanlı İmparatorluğunun çeşitli bölgelerinde tutulmuş kadı sicillerinin mikrofilm ve dijital kopyalarının İSAM Kütüphanesi'ne kazandırılması için teşebbüste bulunmuş ve bu çalışmalar sonucunda yaklaşık 20.000 dolayında sicil İSAM arşivine intikal etmiş. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) tarafından yayımlanan hakemli iki akademik dergi olan İslâm Araştırmaları Dergisi ve Osmanlı Araştırmaları Dergisi’nin yayın kurulu üyesi. Ayrıca Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi’nin yayın kurulu üyesi olup makaleleri Osmanlı Araştırmaları, Libri, Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes, Türkiyat Mecmuası, İÜ Tarih Enstitüsü Dergisi, Journal of Turkish Studies, Erdem, İÜEF Kütüphanecilik Dergisi, Türklük Araştırmaları Dergisi, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Arşiv Araştırmaları Dergisi gibi dergilerde yayımlanmıştır. Halen İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi ile İSAM’da görev yapan İsmail Erünsal, eski Türk edebiyatı, kültür tarihi, kütüphanecilik ve arşivcilik sahalarında ilmi çalışmalarına devam ediyor.

Türk edebiyatı, tarihi, kütüphaneciliği ve arşivciliği alanında vazgeçilmez bir yeri olan İsmail Erünsal’ın birbirinden değerli eserleri mevcut. Kütüphanecilik ve tasavvuf tarihinden Osmanlı sahaflarına, balkan tarihinden eski Türk edebiyatına kadar geniş bir alanda kalem oynatmış. Yazımızın devam eden bölümünde Erünsal’ın kitaplarına göz atmak niyetindeyiz.

Osmanlı’da Kütüphaneler ve Kütüphanecilik: Bu kitapta Osmanlı vakıf kütüphanelerinin değişimi ve gelişimi inceleniyor. Dönemsel özellikler ele alınıyor. Vakıf kütüphanelerinin organizasyonu ve çalışma esasları da inceleniyor. Beş yüze yakın vakfiye ve vakıf kaydı incelenmiş. Osmanlı entelektüel tarihini anlamak açısından önemli bir çalışma.

Osmanlılarda Sahaflık ve Sahaflar: Osmanlı sahaflığının 16. yüzyıldan itibaren yaklaşık dört asrı inceleniyor. Bu kitap sahaflığın İslam dünyasındaki ve Osmanlıdaki gelişme sürecini ele alıyor. Müstakil bir meslek grubu olarak sahaflığı ele alan ilk çalışma. İstanbul, Bursa ve Edirne’ye ait üç bin civarında mahkeme defterinin taranmasıyla elde edilen iki yüze yakın sahaf terekesi ve birçok arşiv belgesi kullanılarak hazırlanan bir kitap. Bu çalışma aynı zamanda sahaflık mesleği alanındaki ön yargılarında değişmesine yol açıyor. Genelde sahaflar okumayan, cahil ve matbaaya direnen insanlar olarak kabul ediliyordu. Bu kitapla birlikte peşin hükümler yargılanmış oluyor.

Osmanlı Kültür Tarihinin Bilinmeyenleri: Bu kitap daha önce bilinmeyen belgeler ışığında kültür tarihimizle ilgili birçok ayrıntıyı ortaya çıkarıyor. Osmanlı’dan günümüze kitap kültürü, sahaf ve kütüphaneler özelinde şer’i belgeler, sicil, raporlar, seyahatname ve günlükler taranmış. Fetihten sonra İstanbul’da kurulan ilk vakıf kütüphanesi hangisi, Somuncu Baba hakkında yeni bilgiler, Şeyh Vefa’nın bilinmeyen vakfiyesi, Osmanlı münevverlerini Evliya Çelebi’ye ve seyahatnamesine bakışları nasıldı gibi başlıklar söz konusu.

Müneccimbaşı Tarihi: On yedinci yüzyılda Müneccimbaşı Ahmet Dede tarafından yazılmış bir dünya tarihi olan kitap İslam ve Türk tarihi ile ilgili önemli bilgiler içeriyor. Kitabın asıl ismi “Sahaifü’l Ahbar”. Müneccimbaşı, on yedinci yüzyılın önemli tarihçilerinden. Aynı zamanda tıp, mantık, hadis, tefsir, ahlak, hendese gibi çeşitli alanlarda eserleri mevcut. Bu kitap, önemine binaen Osmanlı döneminde şair Nedim’in başkanlığında bir heyet tarafından Arapçadan Türkçeye çevrilmiş. Erünsal bu tercümeye rağmen kitabın Osmanlılarla ilgili bölümünü, eserin Arapça aslından tercüme ediyor.

Kütüphanecilikle İlgili Osmanlıca Metinler ve Belgeler I-II: Bu kitap kütüphanecilik bölümü öğrencilerinin hem Osmanlıcalarını ilerletmek hem de okudukları “Neşriyat Tarihi”, “Yazma Eserler” ve “Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri Tarihi” derslerine yardımcı ders kitabı olmak amacıyla hazırlanmış. Metinler üzerinde okuma alıştırmaları yapılacağı gibi kültür tarihimizi aydınlatacak bilgilere de ulaşılabilir.

Elvan Çelebi & Menakıbu’l-Kudsiyye Fi Menasıbi’l-Ünsiyye: Osmanlı tasavvuf tarihinin en önemli kaynakları arasında olan bir eser. Erünsal bu kitabı Ahmet Yaşar Ocak ile birlikte hazırlamış. Bu kitapta Elvan Çelebi, Anadolu’nun siyasi, kültürel, sosyal tarihinde önemli rol oynayan insanların hayatlarını muazzam bir şekilde hikâyeleştirmiş. Baba İlyas ve sülalesi anlatılmış. Gerçek hayat hikâyeleri menkıbeler ile harmanlanmış.

Aslına Dönüş & Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’nın Kavala Kasabası İle Bağları –Mimari Eserler, Kitabeler ve Belgeler: Modern Mısır devletinin kurucusu ve menşei pek bilinmeyen Arnavut asıllı bir asker olarak tanınan Mehmet Ali Paşa ile ilgili bir kitap. Paşa ile ilgili bilgiler tashih ediliyor. Mehmet Ali Paşa, Kavala limanında doğmuş bir Osmanlı Türkü. Uzun dönem Osmanlı valisi, paşa olarak şekillenen kariyerinin yanında memleketi Kavala’ya hayat boyu bağlılığıyla değerlendirilmeye çalışılıyor. Erünsal bu kitabı Heath W. Lowry ile birlikte hazırlamış.

Osmanlının İzinde II: Bu kitap Türkiye’nin en iyi tarihçilerinden olan Mehmet İpşirli’ye armağan olarak hazırlanmış. Halil İnalcık'tan Feridun M. Emecen'e, İdris Bostan'dan M. Akif Aydın'a, İsmail E. Erünsal'dan Ekmeleddin İhsanoğlu'na, Ahmet Yaşar Ocak'tan Alparslan Açıkgenç'e, Mübahat S. Kütükoğlu'ndan İlber Ortaylı'ya, Colin Imber ve Colin Heywood'dan Heath W. Lowry'e, Abdülkadir Özcan'dan Salih Özbaran'a kadar birçok tarihçinin tarihin muhtelif konularını ele alan makaleleri ilk defa yayınlanıyor. Özel baskısıyla bu eser, tarihseverler için eşsiz bir kaynak olmakla birlikte mütebahhir ilmi, mümtaz kişiliğiyle birçok tarihçiye pişdarlık etmiş Prof. Mehmet İpşirli'yi geleceğin tarihçilerine tanıyor.

15-16. Asır Bayrami Melamiliğinin Kaynaklarından Abdurrahman El-Askeri’nin Mir’atü’l Işk’ı: Abdurrahman El-Askeri, 16. yüzyıl Melami hareketinin önde gelen ismi Ala’addin El-Aksarayi ve onun halifesi Pir Ahmet El-Edirnevi’nin mürididir. Bu eseri iki şeyhinin fikirlerini aktarmak için kaleme alıyor. Aynı zamanda o dönemdeki Melami hareketini de anlatıyor. Mir’atü’l Işk, Somuncu Baba ve Hacı Bayram Veli hakkında hiçbir yerde rastlanmayan bilgiler de içeriyor.

İlahiyat Fakültesi Tezler Kataloğu (1953-2010)-(2001-2007): İlahiyat fakültelerinde hazırlanan testlerden araştırmacıların yaralanması ve mükerrer tez yazımını önlemek amacıyla hazırlanıyor. Aynı zamanda on binlerce ilahiyat tezinden ilim dünyasının haberdar edilmesi amaçlanıyor. Fatih Çardaklı ve Mustafa Birol Ülker ile birlikte hazırlanmış.

The Evrenos Dynasty Of Yenice-i Vardar: Notes & Documents ((Yenice-i Vardar’lı Evrenos Hanedanı: Notlar & Bilgiler): Bu çalışmayla 14. yüzyılın başından 17. yüzyılın üçüncü çeyreğine kadar olan süredeki Evrenosoğullarını (Hacı Evrenos'un soyundan gelenleri) kapsayan ve bugüne kadar bilinmeyen açıklamalı şecereyi (soyağacı) tanıtıp yayınlamak, Osmanlı uç beylerinin ilklerinden Hacı Evrenos'a ait daha önce sadece biri yayınlanan yedi kitabeyi ilim âlemine sunmak amaçlanmış. Erünsal bu çalışmayı Heath W. Lowry ile birlikte gerçekleştirmiş.

Türk Kütüphaneleri Tarihi II: Kuruluştan Tanzimat’a Kadar Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri.

Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri: Tarihi Gelişimi ve Organizasyonu.

Ottoman Libraries: A Survey of the History, Development and Organization of Ottoman Foundation Librarie.

The Archivel Sources of Turkish Literary History.

The Life and Works of Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi with a Critical Edition of his Dîvân.

İstanbul Kadı Sicilleri– Üsküdar Mahkemesi I Numaralı Sicil: Kadı sicilleri Osmanlı tarihi araştırmalarında birinci el kaynaklar arasında yer alır. Sadece hukuk açısından değil siyasi, iktisadi, sosyal tarih araştırmaları için önemli bir kaynak külliyatıdır. Konu ile ilgili İsmail Erünsal, Feridun Emecan, İdris Bostan, Mehmet İpşirli İSAM (İslam Araştırmaları Merkezi) bünyesinde çalışmışlar.

İstanbul Kadı Sicilleri: Üsküdar Mahkemesi 2, 5, 14, 17, 26, 51, 56, 84 numaralı siciller ve İstanbul Mahkemesi 3, 12, 18 numaralı siciller.

Muaz Ergü derledi