Kırk dört yıllık bir ömre üç yüzden fazla eser sığdırıp; Şah döneminin Savak’ı tarafından şehit edilen Ali Şeriati’nin en kült kitaplarından biri; “İnsanın Dört Zindanı”dır. Birçok eseri gibi, bu eser de bir konuşmasının metnidir aslında. Otuz yedi yaşındadır bu konuşmayı yaparken Ali Şeriati ve bu konuşma, İran’ın Abadan şehrinde üniversite öğrencilerine hitaben yapılmıştır.

Çağın en büyük sorunu

Çağımızda insanın en büyük sorunu “bizzat insan sorunu”dur ona göre. Çünkü insan kendinin dört zindanında tutsaktır. Nedir bu dört zindan? İlk zindan doğadır. İnsan, doğanın baskısı altındadır. İkinci zindan, tarihin baskısıdır. Üçüncü zindan, sosyolojizmdir. Dördüncü zindan ise, “kendim” zindanıdır.

İnsan, bu ilk üç zindanın baskısından kendini kurtarabilir. Bunu üzerinde taşıması gereken (beşerden insana yolculuğunda) üç özellik sayesinde yapar. İnsan, ilk olarak, öz varlığının bilincinde bir varlıktır. Bu öz varlığının bilincinde olma durumu ona seçme yeteneği kazandırır. Seçen insan, yaratıcı özelliği de taşıyabilir demektir. Böylelikle insan dört zindanının üçünü bu yetileri sayesinde aşabilecektir. Ama insanın en önemli zindanı “kendim” zindanıdır. Burada hasta ve hastalık birdir artık.

İnsan nasıl kurtulur?

İlk üç zindanın baskını kıran insan, “anlamsızlık ve boşluk” duygusunun içine düşmektedir. Çünkü insan henüz özgürlüğüne kavuşabilmiş değildir. Bu üç zindandan kurtulmak onu daha büyük bir zindana hapsetmiştir. İnsan bu durumda her zamankinden fazla güç sahibi olmasına karşın, her zamankinden daha çaresizdir. Çünkü “kendim” zindanındaki insan ne yapması gerektiğini bilmemektedir.

Peki, insan bu zindanların en zorundan nasıl kurtulacaktır? Artık bu zindan onun çevresini kuşatmak bir yana, insanın üzerinde taşıdığı bir zindandır. Bunun da cevabını verir bu konuşmasında/kitabında, Ali Şeriati. “İnsanın ülküsü, özlemi öylesine yüce olmalıdır  ki; bir noktaya bağlı kalmasın” der. Bunu da aşkla yapacaktır insan. Yoksa “beşer”den “insan”a yolculuğunda yolda kalacaktır.

Çare: din

Konuşmasının/kitabının sonuna doğru aslında tüm mesele şu ifadelerle özetler sözlerin özü olarak: O; özgür kılıcı, yaratıcı, bilinçli insan; doğa, tarih ve toplum düzeni zindanlarından, “bilim” ile kurtulur. Dördüncü zindandan ise, “din” ile kurtulur.

“İnsanın Dört Zindanı” çağın ve kendimizin kuşatılmışlığı arasında bize bir acil çıkış kapısı olarak açık seçik bir yol göstermektedir. O yol da, ünlü düşünür Ali Şeriati’ye göre; “din”dir. Bu önemli kitapçık (çünkü 60 sayfa bir kitap), bize çağın ve kendimizin zindanından kurtulmak üzere zincirlerimizi nasıl kıracağımızı göstermektedir.

Besim Bal bildirdi.