Ufuk Yayınları arasından çıkan, Hünkar'ın Fatiha Tefsiri adlı kitap, Hacı Bektaş Veli'nin İngiltere'de bulunan kayıp eseri üzerine yapılmış bir çalışma. Doç. Dr. Hüseyin Özcan tarafından kaleme alınan bu akademik düzeydeki kitapta, Hacı Bektaş Veli'nin hayatı, eserleri, besmele ve Fatiha tefsiri yer almaktadır. Ayrıca Bektaşiliğin kuruluşu, felsefesi, Türk halk kültürü ve sosyal hayatı içindeki yeri kitapta ele alınan diğer konular arasında.
Hacı Bektaş Veli, Horasan'ın Nişabur kentinde doğmuş. Asıl adı Muhammed'tir. Babası İbrahim, annesi Ahmed kızı Hatem Hatun'dur. Soyu Hz. Ali'ye kadar dayanır. İlk tahsilini Nişabur'da yapan Hacı Bektaş Veli, Arapça ve Farsça'yı çok iyi derecede öğrenmiştir. Ahmet Yesevi'nin öğrencilerinden olan Lokman Parende'den maddi ve manevi dersler almıştır.
Dört kapı, kırk makam
Horasan'dan Anadolu'ya geçen Hacı Bektaş Veli'nin Mevlana ile görüştüğü, Kırşehir'de Ahilik kuşağı bağladığı, Babailerle birlikte olduğu rivayet edilir. O dönem Anadolu'da çıkan ayaklanmalara katılmayarak, geride kalan Türkmen, Alevi, Batini, Kalenderi, Haydari, Vefai ve Yesevi topluluklarını “bir olalım, iri olalım, diri olalım” felsefesine binaen Bektaşilik çatısı altında birleştirmiş, yeni bir oluşumun temellerini atmıştır.
Hacı Bektaş Veli'nin en tanınmış eseri olan Makalat, tasavvuf kültüründe mürşidin dervişiyle sohbetlerinin derlenmesiyle oluşturulmuş bir eserdir. Bu eser insanları dört bölümde inceler: Abidler, zahidler, marifet sahibi olanlar ve muhiblerdir. Dört kapı, kırk makam hakkında bilgiler verir. Bu kapılar şeriat, tarikat, hakikat ve marifettir. Bu dört kapının her birinde de onar makam vardır.
Fatiha suresinin faziletleri neler?
Fatiha kelimesi açmak, açıklığa kavuşturmak, açılacak şeylerin başı anlamına gelen feth kökünden türer. Bu sure Mekke'de nazil olmuş ve çeşitli kaynaklarda yirmi beş farklı ismine rastlanmış. Yüce kitabımızın Hicr suresi 87. ayetinde “Andolsun, biz sana tekrarlanan yedi âyeti ve büyük Kur’an’ı verdik.” Ve Hz. Peygamber (s.a.v)'in bir hadisi şerifinde “...Canım kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki, Fatiha sûresinin bir eşi ne Tevrat’ta, ne İncil’de, ne Zebur’da ne de Kur’ân’da indirilmemiştir. O yedi ayetli olup, devamlı tekrar edilen, bana verilen Kur’ân’dan bir parçadır.” diyerek Fatiha suresinin faziletlerine dikkat çekmiş.
Toplumda çeşitli vesilelerle okunan Fatiha suresinin fazileti hakkında başta ayet ve hadisler olmak üzere pek çok rivayet de mevcuttur. Hz Ali'nin “isteseydim Fatiha tefsiri için yetmiş deve yükü eser yazardım” sözü bu rivayetlere en güzel örnektir. Ayrıca her namazın her rekatında Fatiha suresinin okunması bu surenin fazileti açısından çok manidardır.
Hacı Bektaş Veli, sufi gelenek içinde yaygın olarak tercih edilen metnin batıni manalarını tefsir ederek eserini oluşturmuş. Eserde Fatiha suresindeki kelimelerin sayıları ve bu surede kullanılmayan harflerle ilgili tasavvufî yorumlar yapılması, eserin en dikkat çekici özelliğidir. Hünkar'ın Fatiha Tefsiri, özellikle Bektaşilik ile ilgili bilgi edinmek isteyenler için iyi bir imkan sunuyor.
Şakir Gönülce yazdı
