Ukrayna-Rusya arasında başlayan savaş insanlara unutmamaları gereken bir şeyi yeniden hatırlattı: Aslında hiçbir yer güvenli değil! Bombalar Ukrayna topraklarına düşmeden bir gün önce insanlar normal hayatlarına devam ediyor, çocuklar parklara gidiyor, halkta tedirginlik olsa da bazıları savaşa pek ihtimal vermiyorlardı. Ancak öyle olmadı. Tarihler 24 Şubat 2022’yi gösterdiğinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, “Ukrayna topraklarını Nazizm tehdidinden arındırmak” maksadıyla dört bir yanını kuşattığı ülkeye saldırı başlattı. Televizyon kanalları savaşa ilişkin anlık bilgiler paylaşırken yorumcular nedenlerine dair konuşuyorlardı. Tam o süreçte aklıma 2019’da okuduğum, bana dünyanın jeo-politik haritasını özetle ama esaslı bir şekilde çizen o kitap geldi: Coğrafya Mahkumları.
Tim Marshall eski bir gazeteci. Meslek alanında edindiği tecrübeleri jeo-politik bağlamda ele alarak ortaya bir harita çıkarmış. Uzun yıllar BBC, Sky News gibi dünya basınının önde gelen kuruluşları için kriz coğrafyalarında bulunan yazar, küresel güçlerin çekişme alanlarını, hassasiyetlerini ve güvenlik sınırlarını okurlarına yalın bir şekilde aktarıyor.
“Batısında dağların olmadığı ülke”
On bölümden oluşan kitap, Rusya ile başlıyor. Rusya, “Batısında dağların olmadığı ülke” diye tabir ediliyor kitapta. Çok defa Avrupa’dan gelen istilalara maruz kalan Rusya’nın geniş düzlükleri düşmanlarının ilerlemesi için oldukça elverişli. O nedenle tehdidin gelebileceği her yer onun için doğal cepheye dönüşüyor. Dünyanın gözleri önünde 2008’de Gürcistan’ı işgal etti, 2022’de ise Ukrayna’ya yönelik girişimi sürüyor.
Peki Rusya için Ukrayna neden bu kadar önemli? Geniş düzlükleri, Avrupa’nın en verimli topraklarına sahip olması, Sovyetler Birliği döneminden kalan ve geliştirilmiş sanayileri gibi nedenlerden ötürü olmasından ziyade sınırlarının Rusya’nın kalbinde başlaması onu hedef hâline getirdi. Örneğin ordular Romanya’da bulunan Karpatlar’ı aştığında Rusya’nın içlerine ilerlemesi pek de zor değil ya da Ukrayna’ya kurulacak rampalardan kalkacak füzelerin Moskova’yı vurması, yerle bir etmesi güçlü bir ihtimal. Dolayısıyla Tim Marshall kitapta şunu söylüyor: Rusya NATO tehdidini daha yakından hissederse ona göre saldırganlaşacaktır.
Rusya’nın yeni hedefi Moldova mı?
Ukrayna’nın Donbass bölgesi ne ise Moldova için de Transdinyester odur. Rus yanlılarının yaşadığı bir toprak parçası olan Transdinyester, Moldova’ya bağlı olarak kabul edilse de fiilen Transdinyester idarecileri tarafından yönetilir. Kendine ait bayrağı ve marşı vardır. Şimdilerde bir sonraki hedefin Moldova olduğu konuşuluyor. Muhtemel harekatın meşru zeminini de Transdinyester’de yaşayan Rus yanlılarının oluşturacağı konuşuluyor. Tim Marshall kitabında bölgedeki gerçekliği ustalıklı bir şekilde okurlarına aktarıyor.
Yeni Ukraynalar kapıda
Dahası, dünya yeni Ukraynalara gebe. Çin’in Tayvan krizi, Pakistan-Hindistan arasındaki Keşmir çatışmaları, Japonya-Kore arasındaki bölgesel rekabet, Afrika’daki zenginliği paylaşmak isteyenlerin savaşı, Batı Avrupa’nın enerji bağımlılığı nedeniyle içine düştüğü ikilem, ABD’nin arka bahçesi Latin Amerika’da ortaya çıkan yeni ortaklar ve kızışan rekabet, bir süredir büyük güçleri küresel bir hesaplaşmanın eşiğine getiriyor.
Bakalım neler göreceğiz? İçinde bulunduğumuz karmaşayı ana hatlarıyla görmek için Epsilon Yayınları’ndan çıkan Coğrafya Mahkumları’nın sonraki bölümleri de önemli ipuçları sunuyor.
Furkan Özkul
