1941’de doğduğu kabul edilen Kırgız sineması, Sovyet döneminin sağladığı olanaklarla yetişen sinemacılarla yaşadığı parlak dönemi, bağımsızlığın ardından yitirdi. 2000’li yıllarda toparlanma sürecine giren Kırgız sineması, bugünlerde ihtişamlı günlerini andıran yapımlarla gündemde.

Kırgız sineması dünyanın sinemayla tanışmasından yarım asır sonra ortaya çıktı. 17 Kasım 1941'de Frunze Aktüalite Film Stüdyosu'nun kuruluşu aynı zamanda Kırgız sinemasının doğuşu kabul ediliyor.

İkinci Dünya Savaşı tüm hızıyla sürerken, Rus sineması etkisinde Sovyet yönetiminin sağladığı olanaklarla yetişen Kırgız sinemacılar, başarılı yapımlara imza attılar. Birbiri ardına gelen kurmaca ve belgesel filmler, güçlü anlatımlarıyla Kırgızistan’ın adını dünyaya duyurdu.

60'lı yıllar mucizeye tanık oldu

1960’lı yıllara gelindiğinde Kırgız yönetmen kadroları ortaya çıktı. Melis Ubukeyev, Tölömüş Okeyev, Gennadiy Bazarov, Bolot Şamşiyev bu dönemin önemli yönetmenleri idi. Önceki kuşağın başlattığı Kırgız sinemasını geliştiren 1960’ların genç yönetmenleri, bütün Sovyetler Birliği'nde sinema alanında patlama yapan isimler arasına girdi. Bu dönem sinemada “Kırgız Mucizesi” olarak yerini aldı.

Belgesel alanında da Tölömüş Okeyev'in “Atlar”, Bolot Şamşiyev'in “Manasçı” ve “Çoban” filmleri, Algimantas Vidugiris'in “Kumdan Kaleler” adlı filmleri dönemin kült yapıtlarından.

Bu dönemde kurulan Kırgız Film Stüdyosu 500’den fazla filme imza atarken, ilk renkli Kırgız filmi “Saltanat” 1955'de çekildi.

300 salondan 50 salona

1988 yılı itibariyle ülkede sinema sektörü duraklama dönemine girdi. Bu tarihten sonraki 7 yılda, ancak bir film “Bulutlar” beyaz perdeye aktarıldı. Sovyet döneminde Kırgız Film bünyesinde yılda 2-3 film üretilirken ülkede yaklaşık 300 sinema salonu vardı. Günümüzde ise sinema salonu sayısı 50. Ancak ülkede sinemaya olan ilgi her geçen gün artıyor.

Kırgizistan Sinematografi Departmanı Başkanı Muktali Bektenaliyev, Kırgız sinemasının son yıllarda yeniden bir kıpırdanma yaşadığına dikkat çekti. Muktali Bektenaliyev şöyle konuştu: "Son 2-3 yıl içinde Kırgız sineması yeniden uyanış dönemi yaşıyor. Eğer, kıyaslayacak olursak, Sovyet dönemine göre, şu an sinema hızlı tempoda gelişiyor.

Bir önceki yıl ülkede bir yılda kısa ve uzun metrajlı yaklaşık 100 film çekildiğini gördük. Tabii bu filmler özel ve devlet stüdyolarında çekilenlerin toplamı. Devlet sinema stüdyolarında ise Sovyet döneminde 2 kısa ve bir de televızyon film çekiliyorsa, şuan bu sayı 3-4 filme çıktı."   

Kırgız sineması önemli yapıtlar hazırlığında

Kırgızistan'da artık toplumsal düzeni eleştiren filmler de yapılabiliyor. İmgesel anlatımla mevcut düzenin nereye gittiğini sorgulayan  “Belirsiz Yol”, günümüz eleştirel sinema filmleri içinde ilkler arasında. Geçtiğimiz yıl iyiden iyiye toparlanmaya başlayan Kırgız sinema sektörü uzun metrajlı, önemli filmlere imza atmaya hazırlanıyor.

Geçen yıl tamamlanan uzun metrajlı film “Kurmancan Datka”nın ardından, bu yıl yine devlet desteğiyle, ünlü devlet adamı İshak Razakov hakkında bir film çekimi de başlayacak.

Yakın dönemde Kırgız sinema tarihinin en önemli isimlerinden olan Tölömüş Okeyev'in adı verilen Kırgız Film Sinema Stüdyosu gelecek vadeden oluşumlardan.

Ülke sineması gelişiyor

Kırgızistan'da 2013 yılında bir milyonu aşkın sinema bileti satıldı. Bu rakam, ülke sinemasının gelişimini gösteren önemli bir rakam. Festivaller de boy göstermeye başlayan genç sanatçılar da, ülkedeki sinema eğitiminin başarısını kanıtlıyor.

 

 

Uğur Özen yazdı