Bugün yeme-içme sektörünün en iyilerinin belirlenmesinde kullanılan “Michelin Yıldızı”, 20. yüzyılda geliştirilen en iyi pazarlama stratejilerinden biridir. “Michelin Rehberi” Andre ve Edouard Michelin kardeşler tarafından kurulan Michelin Lastik firmasının çalışmaları neticesinde 1900’da ortaya çıkmış. Her şey firmanın lastik alan motor ve otomobil sahipleri için hazırladığı küçük bir rehberle başlamış. Rehberde haritalar, otomobil ve lastik tamircileri, yollar üzerinde yemek yenilebilecek restoranlar ve konaklama yerleri gösterilmiş.

1920’lerden sonra restoranlara dair yapılan yorumlar oldukça ilgi çeker ve 1926 yılından itibaren yeme-içme sektöründeki firmalar hizmet kalitelerine göre yıldızlanmaya başlanır. Bu alanda hizmet veren kurumlar iyiden en iyiye doğru 1, 2 ve 3 yıldız şeklinde sınıflanır. Bu gelişmelere paralel olarak “Michelin Rehberi” müstakil bir dergi olarak basılmaya ve parayla satılmaya başlanır. Bugün ise restoranlar “Michelin Yıldızı” alabilmek için birbiriyle yarışıyor.

Peki, “Michelin Yıldızı” restoranlar için ne manaya gelir?

Bir yıldız: Kategorisinde çok iyi yemekler sunan restoran.   

İki yıldız: Yolunuzu biraz değiştirmeye değecek iyi yemekler sunan restoran.

Üç yılız: Özel bir yolcuk sebebi olabilecek kadar olağanüstü yemekler sunan restoran.

Amy Singer’ın ilginç çalışması

Yazının daha iyi anlaşılması için verdiğimiz bu bilgilerden sonra şöyle bir soruyla devam edelim: Aynı sistem Osmanlı döneminde hizmet veren imarethanelere uygulandığında ortaya nasıl bir manzara çıkar dersiniz?

Osmanlı dönemi vakıfları ve imarethaneleri üzerine yaptığı kıymetli çalışmalarla ülkemizde de yakından tanınan Amy Singer, “Osmanlı İmparatorluğu İmarethanelerinin Michelin Rehberi” başlığını taşıyan makalesinde 15 ve 17. yüzyılda kurulmuş imarethaneler için böyle bir uyarlama yapmış ve ortaya ilginç bilgiler çıkmış. Kitapyayınevi tarafından Türkçeye kazandırılan Haydi Sofraya: Mutfak Penceresinden Osmanlı Tarihi kitabında yer alan makale vakıf, imarethane gibi kurumların ortaya çıkmasını sağlayan zekât,  hayır, yardım, sadaka gibi kavramların açıklamasını yaparak giriyor konuya. Başta padişahların, sadrazamların, devlet adamlarının ve hanım sultanların hayır ve hasenatına düşkünlüğü, kendi gelirlerini vakıflar aracılığıyla çeşitli kamu hizmetlerinin görüldüğü kurumlara aktarmaları her şeyden önce Kur’an’ın Müslümanları bu konuda teşvik etmesiyle ilgilidir. Bu vurguyu Hz. Peygamber’in (sas) konuyla ilgili hadisleri ve İslam büyüklerinin örnek uygulamaları güçlendirmiştir. Ve hayırda bir yarışan insanlara şahit olmuştur İslam tarihi.

Kimler faydalanırdı?

Amy Singer’a göre bir vakıf kurumu olan imarethanelerin kuruluşundaki öncelikli amaç fakir ve muhtaçların ihtiyaçlarını karşılamaksa da, zamanla bu fonksiyonu değişmiştir. Fakir ve muhtaç kimseler haricinde yolcular, devlet görevlileri, külliyedeki görevliler, müderrisler ve medrese talebeleri, hatta sefirler de imarethanelerin müdavimleri arasındaydı.

İmaretlerdeki yemek listeleri –ki vakfın gelir düzeyine göre belirlenirdi- standart olmakla birlikte banilerin görüş ve tercihlerine göre Cuma günlerinde, kandillerde ve bayramlarda çeşitli farklılıklar olabiliyordu. Ayrıca ağırlanan misafirlerin statüsüne göre bazı ayrıcalıklar da söz konusuydu. Bununla birlikte çoğunda sabah ve akşam olmak üzere günde 2 öğün yemek verilmekteydi. Amy Singer’ın farklı imarethaneler arasında yaptığı karşılaştırmalara göre bu farklılıklar doğrudan, banisinin ve dolayısıyla vakfın zenginliğiyle alakalıydı. Bu sebeple İstanbul ve eski başkentlerdeki imarethanelerin menülerinin daha zengin olduğunu görebiliyoruz söz konusu çalışmadan.

İsterseniz şimdi Amy Singer’in ‘Michelin Rehberi’ üzerinden değerlendirdiği imarethanelere birer örnek verelim ve biraz daha ayrıntıya inelim. Tabii yıldız sayılarına göre gidelim.

Cenin’deki Fatma Hatun İmareti; Michelin Künyesi    

Kudüs’teki Haseki Sultan İmareti; Michelin Künyesi                                                                           

Şam’daki Süleymaniye İmareti;  Michelin Künyesi   

İstanbul’daki Süleymaniye İmareti; Michelin Künyesi   

Munise Şimşek