Bir yayıncı ve okuyucu dergisi; daha da açığı bir kitap dergisi… Matbûat, “Yayın Dünyasından Yayıncı ve Okuyucu İçin” (sonraki sayılarda: “Her” Kitap Okurunun “Tek” Dergisi) alt başlığıyla çıkmış, hem gazetelerin hâlihazırda vermekte olduğu kitap eklerinin hem de ciddî kitap dergilerinin işlevine sahip bir çalışma idi.
İşi ciddiye alan bir dergi
İlk sayısını kaçırmışım, ama ikinci sayısı Haziran 1994’te çıkmış. Elimdeki son sayısı Mayıs 1997 tarihli 24. sayıdır. Dergiye -güzel deneme kitapları da yayınlayan- Karakalem Reklâmcılık sahiplik etmiş idi. İlk sayıdan sonuna kadar genel yayın yönetmeni Muhammed Nur Anbarlı’dır. Yine Mustafa Ragıp Kalem’in genel koordinatörlüğünde çıkan derginin felsefe, politika, psikoloji, edebiyat, sinema-tiyatro, bilim, bilgisayar, tıp, mimar, illüstrasyon, grafik, mizah, İngilizce ve Fransızca yayınlar gibi kategorilerde tam 14 editörü vardı (Bu kategoriler ve editörler zaman zaman değişmiştir). İllüstrasyon editörünün Dağıstan Çetinkaya olduğunu buracığa hemen kaydetmek gerekir.
Kimler geldi kimler geçti?
Matbûat, sadece yeni çıkan kitapları ‘duyurmayı’, tanıtmayı amaçlamadı ve önceki yıllarda çıkan kitaplara da sayfalarını ayırdı. Tabloid boyuyla dalları ‘kitaptan yıkılan’ bir görünüm sergiledi. Kitapların yanı sıra o günlerde yayınlanan dergilerden de söz edildi sayfalarında...
Levent Gürses, Aziz Dolunay, İsmail Örgen, Ahmet Tezer, Ahmet Güler, Şahin Artan, Nevin Saygılı, Hamdi Akyol, Mustafa Ulusoy, Mücahid Bilici, İlhan Kurtaran, Dilâver Demirağ, Haşmet Demirkan, Kâzım Önder Yıldırım, Bedri Gencer, Osman Özkul, Yusuf Alperen Aydın, Esra Karataş, Yaşar İliksiz, Namık Kemal Eyüboğlu, Ömer Aydın, Ahmet Derviş, Hümeyra Akyol, Muharrem Karslı, Y. Sadettin Pektut, İzzet Akyol, Gülin Çelikal, Alirıza Kardüz, İbrahim Öztürk, Kâzım Önder Yıldırım, Zehra Erdoğan, Turhan Giritlioğlu, Şehabeddin Yalçın, Şûle Kalay, İbrahim Türk, Mahmut Mustafa Özdil, Yücel Yaman, Zülfikar Özkan, Ali Büyükçapar, Mustafa Çelen, Senai Demirci, Kenan Çayır, Ahmet Refik Partal, Perihan Diksöz, Ülker Uzun, Eyüp Özdemir, Mahmut Özdil, Besim Bülent Bali, Betül Kara, Müjgân Özçay, Cevdet Karal, Zühtü Bayar, Mehmet Ünal, Alper Uygur, Ramazan Kadırga, Itır Karaca, Selma Sancı, Özkan Gözel, Necdet İpek, Cem Karabudak, Nebahat Uçar (14-15 birleşik sayıya kadar) dergide bazen sık, bazen tek bir yazısıyla rastladığımız yazarlardır. Yazar kadrosunun son sayıya kadar tespiti ise bu yazının boyutlarını aşacaktır; oldukça kalabalık bir yazar kadrosu olduğunu vurgulamakla yetinelim.
Mensup oldukları camia içinde Risale i Nur Külliyat'ının dışına çıkarak geniş bir okuma yelpazesine ulaşan gençler bu dergi etrafında kümelendiler. Bu, tabir caizse bir huruç oldu ve günümüze kadar gelen bir süreci hızlandırdı.
Bu izlenimler devam etmeliydi
Dergide Ahmet Tezer ve M. Ragıp Kalem (veya her sayıda farklı bir isim) “Bâb-ı Âlî İzlenimleri”ni yazmayı her sayıda sürdürmüş olsalardı, bugünden bakıldığında ilgi çekici bir toplam oluşmuş olurdu.
Tercümeleri ile dikkat çeken isimler ise Mücahit Bilici, Cemal Aydın, Osman Akgün’dür. Bu arada hemen belirtmek gerekir ki, Matbuat’ta tercüme yoluyla Batılı yazarlardan da kitap yazıları yayınlanmıştır.
Fatih Altınöz, Ruşen Çakır, Ali Sami Alkış, Mehmet Yaşin, Adalet Ağaoğlu, Hüseyin Hatemi, Zühtü Bayar, Özcan Köknel, Yeşim Denizel, Bülent Denli, Osman T. Aysu, İlhan İrem, Mehmet Ocaktan, İlhan Kutluer, Orhan Pamuk, Halûk Şahin, İsmail Kara, Ayşe Buğra, Ahmet Turhan Altıner, Reha Akçakaya, İskender Savaşır, Yaşar Duru, Yalçın Çetinkaya, İbrahim Nazlı, Enis Batur, Ahmet Turan Alkan, Saadettin Kaplan ve yine burada hepsini sayamadığımız birçok isimle yapılmış röportajlar Matbûat’a hareket katan metinlerdir. Mesela Hasan Kaçan’la röportaj “Mizah dergileri halkı sattı!” başlığını taşıyor (2. sayı).
Sağdan soldan ortadan...
Derginin “Konuk Yazar”ları da olmuş. Konuklar yayınevi sahiplerinden seçilerek bir kitap dergisinin çerçevesi içinde kalınmaya çalışılmış: Işık Tabar Gençer (Pan), Turan Bozkurt (Altın Kitaplar), Aydın Arıtan (Arıtan) ile sınırlı kalan bu ‘köşe’, okuyucuyu çoğu zaman perde gerisinde yer alan yayıncıların fikirleriyle yüz yüze getirmiştir. Aslında diğer yayınevlerinin sahipleriyle devam edebilirdi; etseydi, bugünden bakıldığında önemli bir birikim oluşturulmuş olurdu. Bu husus bütün sınırlılığına rağmen, kendisiyle söyleşilmek üzere dergi sayfalarında ağırlanan birçok yazarla bir arada düşünüldüğünde Matbûat’ın misafirperver bir dergi olduğu rahatlıkla söylenebilir.
“Mücevherât” başlıklı ‘özel bölüm’de dergi ekibinin ‘özel önem’ verdiğini gördüğümüz İdris Küçükömer, Erich Fromm, Kemal Tahir, Sultan Galiyev, Cemil Meriç, Said Nursî gibi isimler üzerinde dosya çapında bölümler yer almıştır.
Fatih Altınöz’ün “Okumadan Kitap Eleştirisi” üst başlıklı köşesinin daha adıyla bile ilgi çekici olduğunu kaydedebiliriz.
Matbûat, çoğu zaman birleşik çıkan sayılarıyla yayın dünyamıza ‘çok sayılı’ bir koleksiyonu katmadıysa da geride bıraktığı toplam,çok yönlü bir ilgiye değer görünüyor. Öncelikle sağ-sol ayırt etmeden ilgi gösterdiği yazar ve kitapların dağıldığı yelpaze; yayın ekibinin -denebilirse- büyük bir ‘okuma açlığı’ içinde olduğunu ve bunun önüne konulan duvarları engel tanımaz bir tecessüsle yıktığını düşündürmektedir bugünden bakıldığında. Tabii bu arada belirtelim: yazıda kullanmak üzere seçtiğimiz kapaklar, ‘sol bir dergi ile mi karşı karşıyayız’ izlenimi vermesin…
İyi kitap okuduğunu düşündüğümüz, kitapla ünsiyeti iyi bir ekibin işidir Matbûat…
Yusuf Turan Günaydın hatırlattı
Gerçekten kaliteli ve prestijli bir dergiydi. Sektör bu denli büyümüşken o ayarda bir derginin olmayışı ibretliktir. İş sadece reklam ve pazarlamaya dayalı düşünüldüğünden olsa gerek gazete ilaveleri yeterli görülüyor. Bize de böyle nostalji yapmak düşüyor... Hatırlattığınız için teşekkürler Yusuf Turan Bey.