Osmanlı bilgini Kâtip Çelebi'nin Mîzânü'l-Hakk isimli eseri 17. yüzyılın toplumsal tartışmaları hakkında yazılmış ve yazılmasıyla da ayrıca tartışmalara neden olmuş kıymetli bir eserdir. Yazıldığı dönemde Şeyhülislâm Abdürrahim Efendi'ye bu eserin şimdilerde "halkı kin ve düşmanlığa sevk etmek" olarak bilinen bir suça alet olup olmadığı sorulmuş o da aksine bu eserin halkı birleştirici bir role sahip olduğunu belirtmiştir. Olumlu bir şeyhülislâm fetvası da olduğuna göre artık yavaş yavaş eser hakkındaki söyleyeceklerimize geçebiliriz.
Kâtip Çelebi, bu eserinde çok değişik konulara temas etmiş ve temas ettiği konularla ilgili tatmin edici ve güvenilir bilgiler vermiştir. Konular eserin kaleme alındığı dönemlerde epey tartışılmış hatta toplumsal ayrışmalara neden olmuştur. Gerçek ve güvenilir bilgiye ve kaynaklarına ulaşmanın zorluğunu ve kıymetini dikkate aldığımızda bu eserin ağırlığı anlaşılacaktır. Bu yönüyle Kâtip Çelebi'nin sözünü dinletme ve toplumu yönlendirme noktasında etkin bir kişilik olduğunu söyleyebiliriz. Bu büyük âlimin ele aldığı konular hakkındaki engin bilgilerinden yüzyıllarca faydalanılmış, bundan sonra da faydalanılmaya devam edilecektir. Çünkü kitapta geçen öyle konular var ki şekil değiştirse de yüzyıllardır tartışılmakta, sorulmakta ve hakkındaki tecessüs devam etmektedir. Bu anlamda meseleleri İslâmi açıdan değerlendirmeye gönüllü herkesin bu eseri görmesinde fayda vardır diye düşünüyorum. Kâtip Çelebi, ayetlerle, atıfta bulunduğu hadislerle, önemli isimlere ait sözlerle inandırıcılığı epey yüksek bilgileri hizmetimize sunmuştur.
