Edip Ahmed Yükneki ‘nin eseri olan, Atabetü’l-Hakayık, Kaşgarlı Mahmud’un Divan-ı Lügat’it- Türk ve Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig gibi Türk edebiyatının ilk döneminden günümüze kadar ulaşabilen edebiyatımızın önemli eserlerindendir. Edebiyatımız içinde önemli bir yere sahiptir. Eser, okuyanların rahatlıkla anlayabileceği şekilde yazılmıştır.
Peygamber (sav) demiştir ki: “İlim Çin’de bile olsa isteyin.”
Bilgili, bilginin peşinden gider
Ey dost, bilginin tadını bilgili bilir
Bilgi bildirir insana bilginin kadrini
Bilgisiz odun ne yapsın bilgiyi
Bilgisize hak söz tatsız gelir
Ona öğüt ve nasihat yararsızdır.
Türlü kirler yıkanmakla arınır
Cahillik yıkamakla arınmayan bir kirdir
Bilgili kişi her işin olurunu bilir
Bilerek yapar işini ve pişman olmaz
Ne türlü iş yaparsa yapsın bilgisize düşen
Pişmanlıktır, bundan başka payı olmaz
Bilgili gerekli sözü söyler
Gereksiz sözünü gömüp gizler
Bilgisiz ne derse anlamadan söyler
Onun kendi dili kendi başını yer
Bilgiyle bilinir yaratan Tanrı
Bilgisizlik içinde hayır yok dedi
Bilgisizlikten birçok halk
Kendi eliyle put yapıp, Tanrım bu dedi
Bilgili sözü öğüt, nasihat ve edeptir
Bilgiliyi hem Acem hem Arap övmüştür
Davarsız için bilgi tükenmez davardır
Hesapsız için bilgi bozulmaz hesaptır
Peygamber (sav) demiştir ki: “Dünya sevgisi her hatanın başıdır.”
Dünya bazen peçesini bir görümlük açar
Kucaklayacak gibi kollarını açar ama hemen kaçar
Yazınki bulut gibi ya da düş gibidir hali
Durmadan geçer baht ya da kuş gibi uçar
Peygamber (sav) demiştir ki: “Allah tevazu göstereni yükseltir, kibirleneni rezil eder.”
Ey mal sahibi, cömert ve iyi insan
Tanrı verdiyse sana, sende ver
Toplayıp vermeyendir yerilen, sövülen
Nice toplarsan topla, helalinden vereceksen
Tabiatların en iyisi, adetlerin en ayıpsızı
Cömertliktir bunu bil, cimrilik çirkindir
Ellerin en kutlusu veren eldir
Alıp da vermeyen el kutsuz eldir
Cimrilik ilaçla sağaltılamayacak bir hastalıktır
Vermeye gelince cimrinin eli çok sıkıdır
Yığmakla gözü doymaz aç gözlü cimrinin
Kuldur mala, malı onun efendisidir
Halk içinde en iyisi cömert insandır
Cömertlik şeref, ikbal ve cemali arttırır
İnsanlar arasında sevilmek istersen
Cömert ol, cömertlik seni sevdirir
Cimri nekes ve utanmazdır, malının bekçisidir
Yığar, yemez, içmez, sıkı tutar onu
Dostuna tuz bile tattırmaz esenliğinde
Ölür, kalır malı, sonunda yer düşmanı
Yine bir gerekli sözüm var sana
Söyleyeyim onu, kulak ver bana
O söz şudur: Kibrini başından atıp
Tevazunu sıkı tut, sarıl ona
Kibir bütün dillerde yerilen bir tavırdır
Tavırların en iyisi alçak gönüllülüktür
O er ki büyüklendi: “Ben ben” dedi
Onu ne halayık ne Halik sever
Dünya malını kazananların tümü
Yiyemeden gitti, gör hallerini
Dişisi kalıp başka bir erkekle
Onunla yatıp verir bedenini
Tekebbür libasını giyinip çok salınma
Halk içinde dilini sürçme, göğsünü kabartma
Müminliğin nişanı tevazudur
Eğer müminsen tevazu göster
Tevazu göstereni yüceltir Tanrı
Kibirleneni indirir aşağı
Büyüklenme sakın, büyük olan bir Tanrı
“Büyüklük benimdir, siz üzerinize almayın” dedi
Peygamber (sav) demiştir ki: “Haris mahrumdur.”
Haris, dünya malını toplar ama doymaz
Sahibi yaşlanır ama harislik kocamaz
Haris insan harisliğini
Ölüm toprak altına girmeden bırakamaz
Haris mal toplamaktan yorulup usanmaz
Harislik hastalığının ilacını bilen var mı
Bir söz var: Verilse eğer bir ademe
İki pul dinar, o onu on pul yapar
Peygamber’imizin (sav) bu anlamda bir sözü vardır: “Ademoğlunun altınla dolu iki vadisi olsaydı, muhakkak üçüncüsünü de isterdi.”
Ey hırs sahibi harislik nene gerek
Deyiver bana bu neyine gerek
Darsa da bolsa da yazıldı rızkın
Harislik bunu daha iyi mi yapacak
Peygamber (sav) demiştir ki: “Allah’ın emirlerine saygılı olunmalı ve yarattıklarına şefkat gösterilmelidir.”
Sana cefa edeni vefayla yanıtla
Arıtılmaz nice yıkasın kan kanla
Yenilecek aşını insanlara yedir
Giyilecek kıyafeti çıplağa giydir
Zor, zahmet yükleme başkalarına
Başkasından gelen zahmete dayan
Kötülük yapanı iyilikle karşıla
Keremin başı budur, bunu iyi bil
Eğer birinden sana bir iyilik gelirse
Onu bol bol öv ve iyiliğini dile
Kusurlu kişinin kusurunu gider
Düşmanlığın kökünü kazıp kes, götür
Alevlenirse tutuşup gazap, kin ateşi
Yumuşaklık suyunu dök, o ateşi söndür
Bu Peygamber (sav) sözüdür: “Bin dost az ve bir düşman çoktur.”
İnsan ne kadar uyanık olsa da bir hata yapar
Ne kadar hünerli olsa da bir ayıbı olur
Bu bir ayıptan ötürü baş kesen
Bulamaz dünyada yaşayan insan
Yaşa iyi eylemlerle gönüller alıp
Kötülükten kendini bir yana çekip
İşini düşünüp taşınarak yap
Gerekli mi gereksiz mi iyice bilip
Ne iş çıkarsa karşına iyice incele
O işin enini sonunu düşün
Sonunda seveceksen gönül ver ona
Pişman olacaksan önceden sakın
İnsanların hayrı şerri lafla geçmez
İyi ya da kötü işin yanıtı gecikmez
Ey kötülük yapıp iyilik uman
Diken eken insan üzüm biçemez