Sözlük karşılığı, tayin etmek, sınırlandırmak, yukarı kaldırmak, üstüste koymak, müellifin kaleminden çıkan asıl metin, anlamı açık ve ihtimallerden uzak sözdür. Usul-ü fıkıhçılara göre nass: “Mütekellimden değil de, lafızla beraber bir karine ile daha fazla vuzuhu olan, lafızda o karinesiz bu vuzuhu gerektiren birşey olmayandır.”(Serahsî). Hanefilerin lafzı manasındaki idelaletteki vuzuhu açısından: Zahir, Nass, Müfesser ve Muhkem olmak üzere dörde ayırmaları ile ortaya çıkmaktadır bu deyim.

Genel bir istilah olarak bu kelimeyle, Kitab ve Sünnet'in metinleri kastedilmektedir. Kitab: Kur'an-ı Kerim, Sünnet ise: Resülullah (s.)'den gelen söz, fiil ve takrirlerdir. Ahkâm konularında Sünnet'ten Sahih ve Hasen hadisler makbuldür.

Nass, fıkıh alanında kullanıldığında, anlamı biraz daha özelleşerek, Kur'an ve Sünnet'ten ahkâma müteallik olan ayet ve hadisler anlaşılır. Gerek Kur'an'daki ahkâm ayetleri (nasslar) ve gerekse Sünnet'teki ahkâm hadisleri için özel kitaplar yazılmıştır. Kur'an dalındakiler, "Ahkâmu'lKur'an" ünvanı ile şöhret bulurken Hadiste de: Tahavi'nin "Şerhu Maani'l-Asâr", Hattabi'nin "Maalimu's-Sünen"i, Mecduddin İbni Teymiye'nin "Müntaka'l-Ahbâr"ı, İbni Hacer'in "Bulûğu'l-Meram"ı yaygın kaynaklardır. Kur'an ayetleri alanında da şu eserler ilklerden sayılan ve muteber olmaları itibarı ile önemli eserler arasındadırlar: Kurtubî, el-Camiu li ahkâmi'l-Kur'an; Şafii, Ahkâmu'l-Kur'an; el-Cassas, Ahkâmu'l-Kur'an; İbnu'l-Arabî el-Malikî,Ahkâmu'l-Kur'an..

Bkz. Kur'an; Hadis.

Nureddin YILDIZ

Kaynak: Sosyal Bilimler Ansiklopedisi 3